IMG455

bKfctwncgo doświadczenia pustki i izolacji. Współczesne społecz&T^*^ nę w narcystyczne} perspektywie jako pozbawione przeszłości i _przyg ** ⁰ J*N *pekty wa ta legitymizuje strategię życiową zorientowaną na dany nu> ^P* kultywowanie własnego transcendentalnego samozapatrzenia.

Z punktu widzenia i zamierzenia tego artykułu jest szczególnie ważne współczesne technologie komunikacyjne i informacyjne roztapiają granice mu dzy jednostka a światem zewnętrznym, co wzmacnia niektóre kluczowe ceejf narcystycznego sposobu bycia, Lasch w związku z tym przytacza m.in. następu. jąęc cechy: życie w teraźniejszości lub nieumiejętność życia w przeszłości i przy szłości, zależność od innych łączona ze strachem z takiej zależności (niezdolność jo bycia samemu ani z drugimi), czczenie celebracji, twarda konkurencyjność, a jednocześnie obawa przed starciem, chęć posiadania w psychologicznym i materialnym znaczeniu, żądza bezpośredniej gratyfikacji.

Kluczowym problemem osobowości narcystycznej jest oddzielenie granic

swego /o od innych. Narcystyczne jo jest konstruowane tylko na podstawie refleksji uzyskanych od innych indywiduów. Mimo częstej iluzji omnipotencji, osobowość narcystyczna jest bardzo zależna od swego zewnętrznego środowiska, od jego ocen, od potwierdzenia własnej pewności siebie. Jej demonstracyjna niezależność od rodziny czy ograniczeń instytucjonalnych nie daje swobody bycia samemu Odwrotnie, wywołuje poczucie niepewności, które przezwycięża za pośrednictwem własnego ja, wzmacnianego zarówno zainteresowaniem drugich, jak i bezkrytyczną identyfikacją z celebrowaniem lub władzą i sławą. Narcystyczna osobowość traktuje świat zewnętrzny jak łustro. Innymi słowy, formuje je wedle własnego obrazu łub całkowicie odrzuca. Świat wirtualny, elektroniczny jest w tym sensie bardzo podatny, elastyczny. Nie funkcjonuje zatem jak krzywe zwierciadło, ale na odwrót - stwarza przestrzeń maksymalnej gratyfikacji. Ponadto potrafi w miarę efektywnie kompensować narcystyczną niezdolność bycia samemu ani z innymi za pośrednictwem wirtualnej, elektronicznej relacji

nieobecnej obecności \

Narcyzmu nie możemy rozumieć jako izolowanego fenomenu, lecz jako aspekt modernizmu ściśle związany z tym, co nazywane jest projekcją własnego \i. W ramach nauk społecznych pojawia się w związku z tym idea modernistyczne; fleksyjności²⁶. Giddens twierdzi, że fleksyjność jest warunkiem modernizmu. Według jego poglądu fleksyjność jest zasadniczą cechą ludzkiego działania w każdym społeczeństwie. W modernizmie wszakze pozyskuje specyficzną posiać. Re fleksyjność współczesnego życia społecznego bierze za punkt wyjścia założenie, że prakty ka społeczna jest stale badana i reformowana w świetle no-wych o niej informacji, a więc zmienia się jej charakter. W tym sensie kluczowym ry sem modernizmu jest to, co Giddens nazywa „refleksyjnym projektowa-niem n jasnego ja".

-®A. Giddens (1990). The Omseguences of Moderily.

Stosunek współczesnej refleksyjności i narcyzmu obejmuje przemyślenie jasnego ja w relacji do imaginacyjnych wyobrażeń innych. Jednostki prezentują siebie samych innym, wyobrażając sobie przy tym, jak są przyjmowane. Innymi słowy, grają dla realnej i wyimaginowanej publiczności. Jak zwracają uwagę N. Abercrombie i B. Longhurst (1998), dla narcyzmu typowy jest twórczy charakter. Współczesne społeczeństwa przyjmują istnienie ja jako grającego, będącego pod stałym dozorem przyjaciół i nieprzyjaciół. Aby świat społeczny sta) się częścią spektaklu, ludzie muszą być postrzegani jako jego podmioty, a jednocześnie muszą być motywowani ku temu, aby zachowywać się zgodnie z logiką widowiskowości. Narcyzm, który jest nierozerwalnie związany z konstrukcją wizerunku lub z formowaniem tożsamości jednostki, reprezentuje motywacyjną stronę procesu wciągania w spektakl postmodernistycznych społeczeństw.

Mechaniczna reprodukcja kultury, krzewienie wizualnych i słuchowych obrazów prowadzi do likwidacji żywego doświadczenia i podmywa poczucie rzeczywistości. Fotograficzne ujęcie rzeczywistości daje naszemu życiu poczucie realności i pomaga rekonstruować osobiste historie, „rodzinny album” weryfikuje indywidualne egzystencje. Obserwacyjna funkcja aparatu czy kamery de facto wzmacnia funkcje narcystyczne. Jednostki nie zwracają się do innych w celu upewnienia się, ale izolowane powątpiewają w realność swego istnienia. Nowe media nie przedstawiają rzeczywistości we właściwym tego słowa znaczeniu, ale wytwarzają w stosunku do niej jakieś poczucie obojętności. Jesteśmy coraz bardziej obojętni na rozróżnienia między naturalnym a sztucznym światem i przytakujemy tak symulowanej konstrukcji rzeczywistości. Umożliwia to osamotnionej narcystycznej osobowości zarówno bezproblemowe komfortowe sa-mozapatrzenie, jak i kompensacyjną manipulację obrazami innych i własną tożsamością.

4.2. Ekshibicjonizm i podglądactwo

We współczesnej kulturze odsłanianie prywatnych i intymnych informacji oraz natrętne formy samoprezentacji stały się potoczną składową komunikowania. Wydaje się, że imperatyw modernistycznej otwartości i komunikatywności stopniowo nabywał cech hipertroficznych, przybierając postać wielkiej ekshibi-cji. Ci, którzy odmawiają dostosowania się do tego „terroru intymności”, jak o tym mówi R. Sennet (1977), są nierzadko postrzegani jako podejrzani, jako ci, którzy nie mają czystego sumienia.

Sama istota mediów obrazowych jest podglądacka, ponieważ umożliwia zaglądanie do cudzych obszarów czy w cudze losy. Ta technologiczna zmysłowa ekstensywność ma władczą naturę. Umożliwia kontrolę ludzkich ciał i myśli. Jak pokazuje L. Mulvey (1981), ta podglądacko-władcza cecha jest typowa dla mechanizmów konstrukcji medialnych obrazów ciała kobiety za pośrednictwem