IMG758

nerowi. systemom Elsy Gindler. popularyzowanym w Stanach Zjednoczonych przez Charlotte Selvet i innych. Jestem przekonany, że znajdujemy się dopiero na progu jednej z najważniejszych teoretyczno-terapeutycznych tendencji, która charakteryzuje się dążeniem do pełnego uświadamiania przeżyć, zamiast li tylko myślenia o tych przeżyciach. Wierzę również, że twórczy rozwój psychoanalizy doprowadzi do nowych ważnych odkryć w tej dziedzinie.

Rewizja psychoanalitycznej terapii

Różne aspekty królestwa terapeutycznej praktyki

Potrzebę rewizji psychoanalitycznej terapii uznało wielu psychoanalityków; problem tkwi tylko w tym. jak daleko winna iść ta rewizja. W pracach Sullivana, Lainga. moich oraz innych autorów do najważniejszych punktów rewizji należy transformacja całej analitycznej sytuacji, od takiej, w której bezstronny obserwator poddaje badaniom ..obiekt'’, do sytuacji wzajemnej interpersonalnej komunikacji. Jest to możliwe jedynie wówczas, kiedy analityk reaguje na pacjenta, który z kolei odpowiada na zachowanie analityka itd. W procesie tym analityk staje się świadomy przeżyć, których pacjent w danym momencie może sobie nie uświadamiać, i komunikując to. co widzi, może przyspieszyć uzyskiwanie nowych reakcji. Cały proces prowadzi do coraz bardziej czytelnego wyjaśnienia.

Wszystko to jest możliwe jedynie wówczas, gdy analityk doświadcza w sobie tego. co dzieje się w pacjencie, i nie dociera do niego jedynie poprzez umysł, jeśli przez cały czas patrzy i myśli tylko tyle. ile jest to absolutnie konieczne, a ponadto jeżeli pozbędzie się złudzenia, że on jest ..zdrowy", a pacjent - „chory". Obaj są ludźmi, i jeżeli przeżycia pacjenta, nawet tego bardzo chorego, nie będą współbrzmieć z przeżyciami analityka, nie zrozumie on pacjenta.

Prawdziwe zaufanie pacjenta zdobędzie analityk jedynie wówczas, gdy pozwoli sobie na postawę pełnej wrażliwości i nie chowa się za rolą profesjonalisty, który musi znać odpowiedź, ponieważ za to mu płacą. W rzeczywistości, zarówno on. jak i pacjent biorą udział we wspólnym zadaniu - wspólnym zrozumieniu przeżycia pacjenta, oraz w reakcji analityka na to przeżycie - a nie w „problemie" pacjenta. Osoba nie ma problemu, lecz jest osobą, która cierpi z powodu swojego sposobu istnienia.

Inny wzgląd, z którego powodu uważam, iż rewizja terapii jest konieczna, dotyczy znaczenia roli dzieciństwa. Klasyczna analiza nie jest skłonna widzieć dzisiaj niczego więcej niż powtórzenia przeszłości (tj. wczesnego dzieciństwa), a jej koncepcja terapii polega na przeniesieniu do świadomości dziecięcych konfliktów, tak aby wzmocnione ego pacjenta mogło lepiej sobie radzić z matę*

riałem ze stłumionych instynktów, niż było to w stanie zrobić dziecko. Ponieważ Freud uznał, że w wielu (jeżeli nie w większości) przypadkach pierwotne dziecinne przeżycia nie są zapamiętywane, spodziewał się odnaleźć je. by tak rzec. w „nowym wydaniu" faktów i informacji wydobytych na jaw w wyniku obserwacji procesu przeniesienia.

Wielu analityków opierało się na rekonstrukcji czegoś, co ..prawdopodobnie" zdarzyło się w dzieciństwie. Zakładali oni. że gdyby pacjent zrozumiał, dlaczego stał się tym. kim jest. sam ten wgląd byłby w stanie go uleczyć, jednakże, zrekonstruowana wiedza nie ma uzdrawiających właściwości, i jest tylko intelektualną akceptacją rzeczywistych lub rzekomych faktów i teorii. Oczywiście, jeżeli istnieje otwarta lub ukryta sugestia, że wiedza o tych faktach wyleczy symptomy choroby, sama siła sugestii - jak w przypadku egzorcyzmowania diabła - może spowodować „wyzdrowienie”, aczkolwiek nie będzie to wyzdrowienie w sensie analitycznym. Z pewnością trudno zaprzeczyć, że w klasycznym analitycznym postępowaniu sytuacja sztucznej infantylizacji pacjenta, znajdującego się w relacji vis a vis analityka, wyraźnie sprzyja sugestii. Zatem, terapia psychoanalityczna często przeradza się w wyłączne zapuszczanie się w przeszłość pacjenta, nie prowadząc do rzeczywistego przeżycia odkrytego stłumionego materiału.

Konsekwencją tej metody było to. że doprowadziła ona do mechanicznego „przekładu" każdej osoby będącej ostatnio w kontakcie z pacjentem, na osobę ojca. matki lub na jakąś inną znaczącą w dzieciństwie postać, nie dążąc do zrozumienia jakości i funkcji przeżyć pacjenta. Człowiek może wykazywać skłonność do zazdroszczenia swoim kolegom - np. postrzega ich jako zagrożenie dla swego poczucia bezpieczeństwa lub sukcesu - i nieustanna potrzeba zwalczania rywali doprowadziła go do poważnych zaburzeń. I analityk jest skory wyjaśniać ten stan rzeczy jako powtórzenie jego zazdrości o brata oraz sądzić, że ta interpretacja wyleczy pacjenta z przeżywanego przez niego uczucia rywalizacji. Ale nawet przyjmując, że pacjent może pamiętać zazdrość, jaką odczuwał wobec brata, nie można w tym momencie w żadnym wypadku zakończyć analizy. Potrzebne jest jeszcze szczegółowe zrozumienie jakości przeżywanego uczucia zazdrości zarówno w dzieciństwie, jak i obecnie. Uzmysłowi to wówczas - zależnie od okoliczności - wiele nieświadomych aspektów przeszłych i obecnych przeżyć dotyczących, na przykład, poczucia braku męskości lub impotencji pacjenta, jego zależności od opiekunów, jego narcyzmu, jego wyobrażeń o własnej wielkości. Stanie się jasne, że jego rywalizującą postawę należy rozumieć nie jako powtórzenie, ale jako rezultat całego systemu, w którym rywalizacja jest tylko jednym z elementów.

Trzeba pamiętać, że psychoanalityczna terapia nie zakłada historycznych badań nad przeżyciami wczesnego dzieciństwa jako celu samego w sobie, lecz że jej najważniejszym zamiarem jest odkrywanie nieświadomego. Większość z tego.

^ — Rewizja psychoanalizy

65