IMGI38 (3)

trzeba odsyłać wychowaniu do specjalisty. Mazu na. dzieję, że przedstawienie trzech procesów socjalizacji, wychowania i psychoterapii pogłębi świadomość pedagogiczną wychowawcy i pozwoli mu skuteczniej osiągać pożądane wyniki w pracy wychowawczej. Zarazem rozpatrywanie tak ogólnych relacji jak: społeczeństwo — kultura — wychowanie — osobowość być może przyczyni się do krytycznej dyskusji nad pedagogiką ogólną i .potrzebą jej rozwoju.

I. SOCJALIZACJA

A. SOCJALIZACJA W SPOŁECZEŃSTWIE PIERWOTNYM

1. PROCES SOCJALIZACJI JAKO DROGA

DO CZŁOWIECZEŃSTWA

Definicje socjalizacji różnią się od siebie. Operują tym pojęciem inaczej psychologowie społeczni, inaczej socjologowie, a jeszcze inne formuły można przytoczyć z prac antropologów kulturalnych. Nic iw tym dziwnego, chodzi tu bowiem o podstawowe teorie dotyczące rozwoju społeczeństwa, kultury i osobowości. Początkowo spory toczyły się w związku z próbami przezwyciężenia zbyt biologicznego ujmowania natury ludzkiej, jako wyposażonej w ślepo działające instynkty. Toteż rewelacją w swoim czasie było określenie Ch. H. Coo-leya: „Człowiek tnie posiada natury ludzkiej przy urodzeniu, nabywa ją tylko przez współżycie towarzyskie, a w odosobnieniu ulega ono zanikowi” — lub też często cytowane zdanie R. E. Parka (1921): „Człowiek nie rodzi się ludzkim. Dopiero powoli, pracowicie przez pożyteczne styczności, współdziałanie i spory ze swymi bliźnimi, nabiera on wybitnych znamion natury ludzkiej”.

Starano się wyjaśnić ten problem przy badaniu małych dzieci, rejestrując ich reakcje i porównując z rozwojem zwierząt, głównie małp. Przeprowadzano też* badania nad plemionami, żyjącymi ciągle jeszcze w sposób prymitywny. Jednym z dowodów, że bez kontaktów z innymi ludźmi dziecko nie może stać się czto-

13