IMGP25 (2)

jakie możemy stosować, dopóki sam pacjent czy uczeń nie podejmie świadomie nauki bądź oduczania się.

Treningi psychoterapeutyczne bywają jednak skuteczne w tak trudnych przypadkach jak jąkanie czy moczenie się, w których trzeba zmienić patologiczne odruchy warunkowe i stereotyp, można też przypuszczać, że również sami pacjenci życzą sobie tego i starają się dopomagać terapeutom, ale ci na motywację pacjenta nie zwracają dostatecznej uwagi.

Inną odmianą treningów jest trening autogenny, który bardzo szybko się rozpowszechnił i jak to zaznacza Kratochvil, należy on do najbardziej uniwersalnych metod. Świadczy o tym fakt, że w 1970 roku ukazało się już 13 wydanie książki, opracowanej przez J. H. Schultza — Dos autogenne Training oraz 6-tamowe, współczesne dzieło W. Luthego, napisane wspólnie z Schultzem Autogenic therapy.

Podstawowe ćwiczenia polegają na zdobyciu umiejętności rozluźniania mięśni, ułatwiającej rozluźnienie psychiczne. Samo rozluźnienie mięśni wszystkich części ciała trzeba ćwiczyć stopniowo, zaczynając od głowy (mięśnie czoła, nosa, ust, mięśnie języka, oczu i szyi), następnie ramion, pleców, klatki piersiowej, brzucha a kończąc na ćwiczeniach palców rąk i nóg. Początkowo pacjent uczy się tylko odróżniać uczucia napięcia i rozluźnienia w mięśniu, później potrafi już sam tego rozluźnienia dokonywać, a wtedy zaleca mu się, żeby ćwiczył w domu.

Trening rozluźniający nazywa się inaczej treningiem relaksacyjnym (słowo relaks weszło już nawet do języka powszechnego i używa go się zamiennie ze słowem odpoczynek). Pozycja leżąca i umiejętność koncentracji w celu wywołania pełnego rozluźnienia fizycznego i psychicznego przynosi uspokojenie, wskutek czego wypoczynek staje się głębszy, osiąga większą wartość

regeneracyjną. Toteż pewne formy relaksu stosuje się w szpitalach, sanatoriach, a nawet domach wypoczynkowych ⁴. Trening lego rodzaju wskazuje na nową for¹ mę odpoczywania i jak sądzę, takie uczenie się właściwego odpoczywania należałoby propagować.

Niektórzy psychoterapeuci wykorzystują osiągnięcie stanu relaksu do oddziaływań autosugestywnych, podzielonych na (kilka stopni.

Na stopniu niższym wykonuje się ćwiczenia standardowe, które polegają na wykonywaniu 6 zadań, dotyczących jak w relaksie, pełnego rozluźnienia mięśni, czemu towarzyszy wypowiadanie formułki w rodzaju: „jestem zupełnie spokojny"; „prawa, lewa ręka są ciężkie”; „są ciepłe”; „serce bije mocno i spokojnie”; „oddycham spokojnie”; „do mego brzucha napływa ciepło”; „ciało staje się przyjemnie chłodne”. Pod koniec ćwiczeń człowiek powinien — jak pisze Schultz — odczuwać „gorące serce i chłodną głowę”.

Ten cykl ćwiczeń wymaga napięcia, po którym trzeba powrócić do stanu odprężenia. Powrót dokonuje się również stopniowo przez wydawanie sobie poleceń: wyprężyć ręce, otworzyć oczy, głęboko oddychać i tak dalej. Wyćwiczenie tego stopnia trwa trzy miesiące, ponieważ poszczególne zadania należy ćwiczyć dwa tygodnie i to po parę razy dziennie, ażeby je dobrze opanować. Wypowiadaniu formułek słownych przypisuje się wpływ <na psychikę, mają one wytwarzać tendencje przeciwstawne chorobowym lub je neutralizować. Zaleca się więc takie wypowiedzi, jak: „papierosy są mi obojętne” — wypowiadane przez palaczy; „świat jest interesujący” — wypowiadane w wypadku depresji. Formuła powinna wyrażać intencję wzmacniającą

189

1

Prot. Aleksandrowicz jako jeden z pierwszych w swojej klinice zastosował i wydal płytą gramofonową — Relaks (wspólnie z Cwynarem, 1976, wyd. II Relaks).