IMGu23 (2)

PTOtoscytyjsWch

równocześnie do dalszego wzrostu mobilności i agresji w społecznościach koczowników i w ich otoczeniu oraz unifikacji kultury stepowców, a także upowszechnienia, również poza obszarami stepowymi, różnych kategorii niezbyt zresztą bogatego (co jest typow_e dla społeczności mobilnych) instrumentarium. Typowym tego przykładem było przeje de przez środowiska przedkaukaskie brązowych sztyletów, na których wzorowali się wytwórcy w miejscowych ośrodkach metalurgicznych; pojawiły się także formy synku, tyczne, łączące wzorce stepowe i kaukaskie. Produkowane najpierw z brązu, później w technice łączenia żelaznej klingi z brązową rękojeśdą (bimetaliczne), aż po formy żelazne. uzyskały szeroką popularność, w tym również w świede stepowych nomadów. Doty czy to również koczowniczej uździenicy, w przypadku której kaukaska linia rozwoju (tzw. nowoczerkaska) zdominowała zasób form używanych tak w stepie, jak i poza nim. Mechanizmy tego typu w istotny sposób wpłynęły na charakter kultury stepowców w okresie przejścia od epoki brązu do epoki żelaza (X-VHI wiek BC), zwanym przedscy-cyjskim lub kinuneryjskim.

Biblijni najeźdźcy — Kimmerowie i ich dziejowa rola

Kie ulega wątpliwości, iż ze środowiska koczowników strefy nadczarnomorskiej czy szerzej kaukasko-pontyjskiej, kulturowo trudnego jednak do identyfikacji (grupa nowoczerkaska?), wywodzili się historyczni Kimmerowie. Wprowadzeni na karty dziejów wzmianką w Odysei (XI, 10-19), oddającą stan wiedzy geograficznej Greków o tych

Ryc. 388

wczesnych

_ in a i—i Mf

terytoriach w VIII wieku BC, jako lud zamieszkujący na północ od Morza Czarnego, byli najstarszym ugrupowaniem wczesnohistorycznych koczowników. Ich aktywne ujawnienie się na arenie dziejowej, miało niezwykle symptomatyczny charakter. Pod

koniec VIII wieku BC pojawili się bowiem na Zakaukaziu w krainie Gamir (gdzieś nad górną Kurą lub wKa-padocji), tj. w sąsiedztwie państwa Urartu. Jako ludGi-mirr aj zostali odnotowani w doniesieniach wywiadow

ców asyryjskich i królewicza Senacheryba do Sargo-na 11 (721-705 BC), który czynił wówczas przygotowania do wojny z Rusą 1, władcą potężnego Urartu. Około 715 BC, zapewne w celu zabezpieczenia północno-za-chodniej flanki swojego państwa na wypadek wojny z Asyrią, Rusa I podjął próbę zniszczenia Kimmerówna ich terytorium. Kimmerowie-G i m irrai musieli stanowić poważne zagrożenie, bowiem w wyprawie rej została utyta cała potęga militarna Urartu. Mimo to, wyprawa zakończyła się całkowitą klęską Urarcyjczyków i zniszczę-nśem ich wojsk. Klęska Rusy była najprawdopodobniej wynikiem zaskoczenia Urartyjczyków taktyką ruchli-wycłi nomadów, stosujących szybkie ataki konnych łuczników. Pozorując szarżę ostrzeliwali oni z dużej od

ia Urartyjczyków taktyką ruchli-sujących szybkie ataki konnych szarżę ostrzeliwali oni z dużej od-

ległości przeciwnika, unikając równocześnie bezpośredniego starcia z wozami bojowymi czy ciężką konnicą.

Kimmerowie jako nowa siła polityczna

Swoisty debiut militarny Kimmerów wstrząsnął niemal podstawami porządku politycznego ówczesnego świata. Urartu pretendowało bowiem w tym czasie do roli głównego konkurenta Asyrii w walce o hegemonię na terenie Azji Przedniej. Kimmerowie pojawili się tam już jako ukształtowana politycznie, a zwłaszcza militarnie siła. Ich konsolidacja musiała więc nastąpić wcześniej i zapewne na innym terytorium.

Według hipotezy sformułowanej jeszcze przez Herodota na kartach Dziejów (IV, 11), przyczyną przemieszczenia się Kimmerów był konflikt scytyjsko-kimmeryjskŁ

nacisk Scytów na Kimmerów

Scytów źródła asyryjskie wzmiankują jednak po raz pierwszy dopiero w czasach Asarhaddona (680-669 BC), około roku 675 BC, kiedy to pojawili się oni w rejonie jeziora Urmia, na północno-zachodnim obrzeżu Medii, wplątani w walki z Medami. Źródła historyczne wskazują przy tym na stopniowy, rozciągnięty w czasie charakter wypierania Kimmerów przez napierających ze wschodu (z Azji Centralnej) Scytów i przenikanie obydwóch ludów (niekiedy różnymi drogami) na tereny Bliskiego Wschodu. Zjawiska te zostały zapoczątkowane presją środowisk centralnoazjatyckich („pro-toscytyjskich”) i przenikaniem żywiołu koczowniczego z centralnej części stepów na ich obrzeża jeszcze w IX wieku BC. Ich punktem kulminacyjnym były przesunięcia plemionjfeKytyjskich z terenów pomiędzy Sajanami, Ałtajem i wschodnim Kazachstanem w ciągu VIII wieku BC, w efekcie których Scytowie pojawili się u schyłku tego stulecia na^Przedkaukaziu, spychając na południe i ku zachodowi plemiona należące do tómmeryjskiego ugrupowania etnicznego.

Kimmerowie — btbłijny lud Gomer

Wprowadzeni do historii przez Homera Kimmerowie określani są w tradycji greckiej mianem Hippemologów - 'doicieli kobył/mlekojadów'. Z perspektywy funkcjonowania takiego określenia, mającego właściwie cechy etnonimu, Kimmerowie jawią się jako lud pasterski, zajmujący się hodowlą koni. Odpowiada to charakterystyce kulturowej ugrupowań stepowych strefy kaukasko-pontyjskiej, z których wywodzili się Kimmerowie, jako najwcześniejszy lud koczowniczy o historycznie zdefiniowanej roli. W przekazach jfetliskowschodnich ujawnia się natomiast inny aspekt odegranej przez nich roli politycznej, uwzględniający głównie ich dokonania militarne. Szczególnie wymowne pod tym względem są przekazy biblijne, gdzie Kimmerowie określani są mianem Gomer. Etnonim ten pojawia się w proroctwie Ezechiela (38, 3-6), w kontekście atmosfery śmiertelnego zagrożenia przez najazdy „ludów z najdalszej północy”, obietnicę pokonania których Jahwe wkłada w usta Proroka: „Tak mówi Jahwe Pan: oto jestem przeciw Tobie, Gogu, wielki książę kraju Meszek i Tubal. Zawrócę cię i włożę kółka w twoje szczęki, i wyprowadzę ciebie i całe twoje wojsko, rumaki i jeźdźców, wszystkich w pełnym uzbrojeniu, wielki zastęp z długimi i krótkimi tarczami, wszystkich uzbrojonych w miecze. Są przy nich Persowie, Kuszyci, Libijczycy, wszyscy zbrojni

457