IMGw42 (3)

0 Wprowt<1r*r)ifi

w sryatkim omówiono czynniki sprzyjające ich rozwojowi. W odniesieniu do każdego / analizowanych rodzajów „holi/mów" przedstawiono badania własne, wskazujące na ich powiązania ze zmiennymi podmiotowymi, odnoszącymi się przede wszystkim do osobowości człowieka, ale także temperamentu, przeżywanych emocji, odczuwanego stresu czy preferowanych strategii radzenia sobie z nim. W odniesieniu do dwóch rodzajów czynności, dotyczących kompulsywnego jedzenia i kompulsywnego kupowania, opracowano nowe narzędzia pomiaru. Są to Skala Zaabsorbowania Jedzeniem (SZJ) i Skala Zachowań Zakupowych (SZZ). Narzędzia te posiadani dobre właściwości psychometryczne (ich charakterystykę przedstaw iono przedstawiono w pkt 4.4 i 5.7) i mogą być stosowane w różnych badaniach. Ostatni siódmy rozdział dotyczy zagadnienia terapii i profilaktyki uzależnień Wskazano w nim możliwości leczenia uzależnień behawioralnych, podano w skazówki dla osób. które dostrzegają u siebie niepokojące objawy, charakterystyczne dla różnych rodzajów' patologicznych zachowań oraz przedstawiono założenia programów profilaktycznych, mających na celu zapobieganie tego rodzaju uzależnieniom.

Książka jest przeznaczona dla wszystkich zainteresowanych problematyką uzależnień, w tym dla psychologów, pedagogów, socjologów, terapeutów, lekarzy, edukatorów zdrowia, a także dla ludzi, którzy doświadczają skutków uzależnienia bądź dostrzegają u siebie pewne symptomy wskazujące na ryzyko jego rozwoju.

ROZDZIAŁ 1

Uzależnienia substancjalne i behawioralne

1.1. Pojęcie i kryteria uzależnienia

Uzależnienie jest przez niektórych uważane za słabość moralną, brak silnej woli, nieodpomość psychiczną lub fizyczną. Są także zwolennicy podejścia, że uzależnienie to choroba „społeczna” lub czysto „genetyczna”. Inni znów twierdzą, że jest to jednostka „psychiatryczna”, a jeszcze inni, że problem jest typowo „psychologiczny” [Woydyłło-Osiatyńska, 2001]. Wiedza o uzależnieniach jako odrębna dziedzina medycyny liczy sobie zaledwie kilkadziesiąt lat. Zaczęła się rozwijać w Stanach Zjednoczonych w latach 40. ubiegłego stulecia i na początku dotyczyła wyłącznie alkoholizmu.

Przełomowe, przede wszystkim dla leczenia uzależnień, stało się zainicjowanie w 1935 roku ruchu wzajemnej pomocy Anonimowych Alkoholików i spisanie przez nich samych specjalnego programu, którego celem jest zaprzestanie picia. Program „12 Kroków i 12 Tradycji AA” zawiera wskazówki do indywidualnej pracy nad sobą oraz zasady działania całej wspólnoty.

Przez wiele lat uzależnienia wiązano przede wszystkim z zażywaniem substancji psychoaktywnych, obejmujących picie alkoholu, palenie tytoniu czy branie narkotyków. Współcześnie, oprócz uzależnienia od tradycyjnych środków psychoaktywnych (uzależnienie substancjalne - drug addiction, Chemical depen-dency), coraz częściej mamy do czynienia z uzależnieniem behawioralnym, czyli od czynności (action addiction, behavioral dependency). Jest ono traktowane jako uzależnienie od popędów, jak np. od gier hazardowych czy komputerowych, intemetu, jedzenia, pracy, zakupów. Repertuar takich zachowań ciągle się poszerza. Oprócz wymienionych wskazuje się także na uzależnienie od seksu, telefonu komórkowego, środków masowego przekazu. Znane są także takie terminy, jak tanoreksja (uzależnienie od opalania się, przede wszystkim w solarium), ortorek-sja (nadmierna koncentracja na zdrowym jedzeniu), bigoreksja (przesadna dbałość o własną sylwetkę, poprzez podejmowanie ćwiczeń fizycznych, wysoko-białkową dietę, stosowanie sterydów anabolicznych), alkoreksja (zastępowanie jedzenia alkoholem w celu utrzymania szczuplej sylwetki). Mówi się także o uzależnieniu od zabiegów medycyny estetycznej (głównie botoksu) czy chirurgii