IMG�27 (2)

Ryć. 75. Kierunki mk? sef najważniejszych taksonów drzew na obszar Polski w holocenie (wg Ralskiej-Jasiewiczowej 1983, zmieniony)

drzew, których si? dhska zostały najbardziej zniszczone, załamują się. Nie zawsze się to jednak odzwierciedla w stosunku AP/NAP, ponieważ często, niemal natychmiast, rosną krzywe drzew reagujących obfitym kwitnieniem na dobre warunki świetlne (m. in. dębu i leszczyny) oraz drzew szybko kolonizujących zaburzone siedliska (brzoza, osika, sosna). Dzieje się tak przede wszystkim w poziomach ilustrujących te fazy osadnicze, w których dochodziło nie tyle do wylesień, co do zmiany struktury lasu (lasy odroślowe) (Latałowa 1992). Natomiast spadek AP i wzrost NAP są charakterystyczne dla odlesień, które powodowały powstawanie przestrzeni otwartych, zajmowanych przez zbiorowiska nieleśne.

Wraz ze zmniejszaniem się powierzchni leśnych dochodziło do ekspansji gatunków światłożądnych, a w pobliżu siedzib ludzkich, także nitrofilnych, korzystających z nowych siedlisk (apofity). Rozwój rolnictwa sprawił, że do flory zaczęły przenikać także gatunki obce (antropofity). Pod wpływem różnych form gospodarowania stopniowo rozwijały się nowe typy zbiorowisk roślinnych (np. zbiorowiska segetalne, kośnych łąk, ruderalne) nie mające odpowiedników w układach naturalnych. Procesy te można rekonstruować, poszukując w diagramach pyłkowych „wskaźników antropogenicznych" (Tabl. 46), czyli taksonów reprezentujących różne siedliska zmienione lub powstałe dzięki działalności człowieka.

Walor wskaźnikowy poszczególnych taksonów zaliczanych do tej grupy nie jest jednakowy. Dotyczy to zarówno oznaczeń na poziomie typu, rodzaju czy rodziny, jak i gatunku, ponieważ większość gatunków charakterystycznych dla siedlisk antropogenicznych znajduje odpowiednie warunki rozwoju nie tylko w różnych zbiorowiskach, na siedliskach zmienionych przez człowieka (np. równocześnie jako chwasty upraw, rośliny ruderalne, składniki flory pastwisk), lecz również na siedliskach naturalnych. Udział poszczególnych gatunków w różnych kategoriach zbiorowisk antropogenicznych zmieniał się też w ciągu minionych tysiącleci, m. in. w zależności od metod uprawy, w tym sposobu przygotowania ziemi, systemu odłogowania, nawożenia. Na przykład, bardziej prymitywne metody uprawy zbóż, z wykorzystaniem motyki czy radła, sprzyjały rozwojowi bylin, których systemy korzeniowe nie były całkowicie eliminowane przy pomocy tych narzędzi, natomiast wprowadzenie głębokiej orki spowodowało spadek ich udziału w zbiorowiskach segetalnych i jednoczesny wzrost roli gatunków jednorocznych (Wasylikowa 1981, Behre 1981). Interpretacja taksonów w randze rodzaju i rodziny, wymaga jeszcze większej uw agi, poniew aż na ogół obejmują one gatunki o bardzo rozmaitych wymaganiach ekologicznych, reprezentujące różne siedliska, a więc protegowane przez różne formy gospodarki. Z tego względu, wybór grupy taksonów wskaźnikowych dla określonych form antropopresji musi uwzględniać