DSC07894 (3)

noki (ryc. 4). W okresie następnych 75 lat postępował proces roztokowania kor ta i na początku XX wieku Wisła była rzeką typowo roztokową z licznymi, progu Unijnymi, drugorzędnymi ramionami o różnej szerokości. Liczne powodzie w drw połowie XIX wieku spowodowały całkowite lub częściowe zniszczenie dróg i *i. Znaczne obszary zostały zmeliorowane i odlesione. Rozpoczęto budowę wałót przeciwpowodziowych (ryc. 5). W okresie międzywojennym nastąpiły duże ar *. pogeniczne zmiany koryta. Rzeka została w znacznym stopniu wyprostować i odcięto większość bocznych równoległych ramion. Nie stworzono jeszcze ciągłego systemu umocnień przeciwpowodziowych, ale większość odcinka była już ańw zabezpieczona. Dno doliny zostało zmeliorowane i odlesione (ryc. 6). Do końca XX wieku rzeka została niemal całkowicie wyprostowana i ma płytkie, szerokie koiy-to. Aktyw ną strefą jest jedynie obszar międzywala, gdzie rozwija się naturalna sukcesja roślinności (ryc. 7).

Przedstawione powyżej zmiany przebiegu i rozwinięcia koryta Wisły zostah częściowo zapisane w profilach geologicznych dna doliny. W subborealnychpako-meandrach w Szczekarkowie A i B ich organiczne wypełnienia zostały przykryte ponad półmetrową warstwą mułków ilastych (Mz=7,6-7,9(p) przechodzących n górze w mułki pylasto-ilaste (Mz=6.6-7,0(p). których spąg był datowany na 200=100 BP (Gd-6957) tj. 1680, 1760 lub 1800 cal. AD (ryc. 8 i 9). O ile starsze zmiany warunków' sedymentacji w* tych starorzeczach byty związane bezpośrednio z koryt® Wisły, o tyle ta ostatnia wywołana została prawdopodobnie przez Chodelke. Z końcem XVIII w. Chodelka płynęła jeszcze ponad 2 km na zachód od Szc* zekarkowa, a później jej koryto przemieściło się w pobliże paleomeandrów, by w^? końcu XX w. przecinać obydwa starorzecza. Podpieranie dopływów przez Wisłę w^ł okresie wezbrań spowodowało, że na torfach akumulowały mady. które stały się bardziej pylaste po zbliżeniu się Chodelki do obu paleomeandrów. Subatlantycki paleomeander w Niedźwiadzie położony jest znacznie bliżej aktywnego koryta Wisły i jego wypełnienie wskazuje na dużą szybkość i zmienność warunków sedymentacji Najwyższe ogniw^ło wypełnienia, akumulowane po 1670 BP, tworzą mułki organiczne i torfiaste (ryc. 10). Stosunkowo niewielka odległość od Wisły oraz sąsiednio prawdopodobnie wczesnośredniowiecznego systemu paleomeandrów, który był wielokrotnie uaktywniany i podtapiany w ostatnich stuleciach (ryc. 1-7), spowodowała dużą dostawę materiału klastycznego. W efekcie osady organiczie w Niedźwiadzie są znacznie bardziej zailone od torfów⁷ ze starorzeczy w Szczekarkowie, a ilość substancji organicznej wzrosła w nich do 30% dopiero po tym jak system paleomeandrów utracił bezpośredni kontakt z korytem Wisły na przełomie XVIII i XIX w.

W metodzie kartograficzno-geomorfologicznej tkwi duży potencjał badawczy wykorzystywany dotąd w minimalnym stopniu. Analiza dna doliny Wisły pozw\\;i ustalić zasięg najmłodszych fragmentów równiny zalewowej i umożliwia wytypowanie fragmentów, na których możemy szukać zapisu starszej historii dna doliny. Ustalenie zmian biegu rzeki w ostatnich stuleciach na obszarach słabiej poznanych może stanowić pierwszy krok w badaniach budowy równiny zalewowej. W dolin:? Wisły, której holoceńska historia została na wielu odcinkach dobrze rozpoznani, stanowi istotne uzupełnienie pozwalające prześledzić najmłodsze etapy, często po-