51091 Zdjęcieb8

polską klasę robótniczą u schyłku XIX i na początku XX w., a następnie kontynuowanych w latach II r₂₆. czypospolitej. Ukształtowane wówczas zostały takie obrzędy, jak: uroczyste śluby bezwyznaniowe, czer-1 wone majówki, demonstracje protestacyjne, manifestacyjne obchody ważniejszych rocznic rewolucyjnych i narodowych, oddawanie w zorganizowanej postaci* hołdu pamięci bojownikom walki o wyzwolenie naro-» dowe i społeczne, robotnicze pogrzeby z czerwonymi; sztandarami i śpiewaniem Międzynarodówki itd. Były to obrzędy, które służyły nie tylko zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych uczestniczących w nich osób i u-macnianiu więzi łączącej społeczność proletariacką, ale stanowiły one równocześnie instrument walki połi-j tycznej klasy robotniczej o przekształcenie istniejącej! rzeczywistości społecznej

Omawiany proces narodzin i historycznego rozwojia rytualizacji życia publicznego i prywatnego ma cztery-zasadnicze etapy. Etap pierwszy charakteryzował re-i alność związków występujących między tworzonymi^ zwyczajami i obrzędami a pierwotnym procesem pracy. Człowiek ówczesny nie był jeszcze zdolny do rozwiniętego myślenia abstrakcyjnego, co rzutowało na konkretyzm jego postępowania praktycznego zawarte- ; go w ramach relacji jednostka — przyroda i jednostka j — grupa rodowa. Stereotyp jego postaw i zachowań I skierowany był na działania magiczne mające upodob-nić go do świata przyrody (rola ubiorów i masek zwie-, rzęcych w czynnościach rytualnych) i tym samym od-działywać na niego. Etap drugi charakteryzuje już kształtowanie się rozwiniętego myślenia abstrakcyjnego i związanych z tym form symboliki społeczno-kulturowej. Tworzone wówczas zwyczaje, obrzędy i święta posiadały początkowo charakter działań docelowych związanych z praktyką produkcyjną i zapewnieniem

powodzenia w życiu. Jednak w toku dalszego rozwoju nabrały one czysto symbolicznego i estetycznego znaczenia. Jak pisał D. M. Ugrinowicz: „Kopiując zewnętrzne prawne fragmenty procesu pracy ludzie pierwotni czynią to teraz już nie dla uzyskania bezpośredniego efektu materialnego, lecz dla wywołania określonych wyobrażeń i przeżyć zbiorowych”¹⁷. Na danym etapie wyobrażenia i przeżycia zbiorowe kształtują się na podłożu działań magicznych i stanowić mają pewnego rodzaju rekompensatę rzeczywistej bezradności człowieka pierwotnego wobec sił przyrody. „W obrzędzie zachowania ludzi i ich czynności spełniają rolę symboli (znaków) wyrażających ich wierzenia, idee i uczucia społeczne. Działania występują tu nie w swoim naturalnym, materialnym znaczeniu, lecz jako środek obiektywizacji odpowiednich wyobrażeń i uczuć” Zwyczaje, obrzędy i święta nie wykraczały wówczas poza granice terytorialne poszczególnych wspólnot społecznych oraz w nieznacznym tylko stopniu mogły podlegać ościennym wpływom kulturowym. Tym sposobem wypełniały one zasadniczą rolę ugruntowywania rodowo-plemiennych stosunków społecznych.

Etap trzeci rozpoczyna się wraz z kształtowaniem się świadomości społecznej opartej na przekonaniu, iż wytwory działalności ludzkiej stanowią rezultat myślenia, a nie obiektywnych potrzeb społecznych. Obrzędowość staje się wówczas instrumentem kształtowania idealistycznych postaw życiowych przez powstałe instytucje wyznaniowe. „Ludzie przyzwyczaili się — pisał F. Engels — do ujmowania swojej działalności jako wyniku swego myślenia, a nie jako wyniku swych potrzeb (które oczywiście odzwierciedlają się w głowie, dochodzą do świadomości). W ten sposób powstał światopogląd idealistyczny, który zawładnął umysłami,, zwłaszcza od czasów upadku świata antycznego”