W ostatnich latach w parazytologicznych metodach diagnostycznych znalazły zastosowanie najnowocześniejsze techniki bologii molekularnej, pozwalające na wykrywanie w płynach ustrojowych, a także w kale nawet bardzo małych ilości DNA pasożyta.
Techniki bologii molekularnej są szczególnie przydatne, gdy konieczne jest diagnozowania osób z upośledzoną funkcją układu odpornościowego, u których inwazje pasożytnicze przebiegają często bez wytwarzania przeciwciał.
Wielką zaletą metod bologii molekularnej jest ich wysoka czułość i swoistość oraz możliwość otrzymania wyniku w stosunkowo krótkim czasie. Jednakże są one nadal skomplikowane i bardzo drogie, w związku z czym wykonywane mogą być jedynie w nielicznych, wyspecjalizowanych ośrodkach, które dysponują odpowiednim zapleczem naukowo — technicznym.
Ad UL Metody oparte na reakcji organizmu żywicielskiego na obecność pasożytów
Pasożyty mogą wyzwalać w organizmie żywiciela różne odpornościowe reakcje o charakterze komórkowym i humoralnym, co sprawia, że odpowiednie badania serologiczne pozwalają na pośrednie wykazanie ich obecności w organizmie człowieka.
W laboratoryjnej diagnostyce parazytologicznej stosowane są głównie odczyny, pozwalające mierzyć odporność typu humoralnego. Metody te są szczególnie cenne w odniesieniu do takich zarażeń, w których wykrycie form pasożyta lub jego antygenów czy DNA, z różnych powodów, nie jest możliwe.
Proces kształtowania się reakcji odpornościowych żywiciela przebiega zwykle w sposób bardziej skomplikowany w przypadku chorób pasożytniczych niż to ma miejsce w chorobach wywoływanych przez patogeny bakteryjne czy wirusowe.
Z tego względu proces ten jest trudniejszy do kontroli i analizy. Wynika to z dynamicznego charakteru tzw. układu pasożyt -żywiciel.
Ze strony pasożytniczego ogniwa tego układu wiąże się to między innymi:
1) ze złożonością rozwoju pasożytów, wyrażającą się kilkakrotną nieraz zmianą gatunków żywicielskich w trakcie jednego cyklu życiowego pasożyta;
2) z występowaniem w tym samym żywicielu kilku różnych, odmiennych morfofizjologicznie, stadiów rozwojowych pasożyta;
3) z antygenową złożonością i znaczną zmiennością poszczególnych form rozwojowych pasożyta;
4) ze zmiennością intensywności zarażenia w różnych fezach inwazji
Należy przy tym wziąć pod uwagę możliwość równoczesnego oddziaływania wszystkich - lub większości spośrod wyżej wymienionych czynników na kształtowanie się i przebieg reakcji odpornościowej żywiciela.
Z drugiej strony istotne znaczenie ma żywicielskie ogniwo tego układu, np. Ogólny stan zdrowia, w tym stan układu immunologicznego organizmu człowieka w momencie ekspozycji.
Jest on zależny od wielu różnych czynników, między innymi od:
a) predyspozycji genetycznych danego osobnika,
b) wieku, płci,
c) sposobu odżywiania się: stosowanej diety, występowania niedoborów,
d) współistnienia innych chorób, rodzaju przyjmowanych leków, w tym immunosupresyjnych.
Wpływają one w sposób pozytywny lub negatywny na kondycję immunologiczną ludzkiego organizmu, decydując o skuteczności tak niespecyficznych jak i specyficznych reakcji odpornościowych człowieka na zarażenie pasożytami.
Ad IV. Badania dodatkowe z zastosowaniem technik obrazowych
W szczególnie trudnych do zdiagnozowania zarażeniach człowieka pasożytami stosowane są dodatkowe badania z zastosowaniem technik obrazowych.
Badania te mogą być pomocne w wykryciu zarówno charakterystycznych, wewnątrz-tkankowych form niektórych gatunków pasożytów jak też związanych z ich obecnością reakcji ludzkiego organizmu - zmian tkankowych czy narządowych.
Metody te mogą mieć decydujące znaczenie, uzupełniając pozytywne wyniki niskoswoistych odczynów serologicznych, zwłaszcza w przypadkach trudnych diagnostycznie, gdy formy rozwojowe pasożytów nie są bezpośrednio dostępne w płynach, wydalinach lub wydzielinach ludzkiego organizmu (np. w diagnozowaniu amebozy pozajelitowej, cysticerkozy, echinokokozy itp).
W ostatnim okresie wyraźnie wzrastają wymagania odnośnie przygotowania specjalistycznego pracowników laboratoriów.
Dużą wagę przykłada się w świecie do konieczności ustawicznego podnoszenia kwalifikacji personelu technicznego i medycznego, odpowiadającego za prawidłowy przebieg diagnostycznej procedury.
W specjalistycznych laboratoriach wprowadzany jest coraz nowocześniejszy sprzęt oraz nowsze, coraz czulsze testy diagnostyczne, stopniowo wzrasta też liczba wysoce specjalistycznych laboratoriów, w których stosuje się skomplikowane techniki diagnostyczne. Te najnowocześniejsze metody, zwłaszcza oparte o techniki biologii molekularnej, są zazwyczaj drogie, ale bardzo pomocne w sytuacjach problemowych.
Zastosowanie kompleksowych badań diagnostycznych, w tym, obok metod konwencjonalnych, także tych najbardziej nowoczesnych, bardziej technicznie skomplikowanych, dlatego droższych, z pewnością zapewniłoby wszechstronność oceny.
<t