kem100

Son 198

licznych wypraw wojennych na Wschodnie Krainy (zob. Halfdan). Pewnego roku uderzył na Szwecję, którą władał wówczas Eyst ein (Eysteinn), syn —> Adilsa. Nocą podszedł pod dwór Eysteina i spalił go wraz z wszystkimi ludźmi znajdującymi się wewnątrz. Następnie udał się do Sigtuny i tam zażądał dla siebie tytułu konunga. Szwedzi zebrali wielką armię i wydali najeźdźcy bitwę trwającą 11 dni. Ostatecznie Sólwi odniósł zwycięstwo i długo panował, aż wreszcie Szwedzi znów powstali przeciw niemu i zabili go.

SON (Sóm- „Krew”), jedno z dwóch (zob. Bodn) niewielkich naczyń, w których, jak w —» Odrórirze, przechowywany był Miód Poezji (—> Skaldamjód).

SÓRLI: zob. Hamdir i Sórli.

Starkad( Star kadr, najprawdopodobniej imię pochodzi ze star kr i Hą&r,, znaczy więc „Silny Hód”; zob. Ilód), O słabo znany olbrzym zabity przez —» i hora.

© Syn Storwerka (Stórverkr - „Człowiek Wielkich Czynów”), świetny bohater, wybitny wiking znany (jako Starcatherus) przede wszystkim z VI księgi Czynów Duńczyków Saksona Gramatyka i późnej, pochodzącej najpewniej z XIV w. Sagi o Gaut-reku. Był zębiastym olbrzymem o sześciu ramionach, ale cztery z nich odrąbał mu —> Thor (wedle innej wersji ta cielesna potworność dotyczyła dziada herosa). Pozostawał pod bezpośrednią opieką —> Odina, któremu, na jego osobiste życzenie, złożył w of ierze swego wodza —> Wikara, w zamian otrzymując trzy żywoty, wspaniały miecz i wielkie bogactwo, a nadto zdolności poetyckie i szacunek wojowników. Wartość jednak tych darów stanowczo obniżył Thor przepowiadając Starkadowi dokonanie zbrodni w każdym z żywotów i karząc go niemożnością zapomnienia popełnionych występków; jednocześnie wrogi bóg odebrał mu władzę nad ziemią, spowodował nieustanny brak zadowolenia z rzeczy posiadanych i skazał na doświadczenie nienawiści prostych ludzi.

Starkad zasłynął swoimi czynami w Danii i Szwecji, a gdy zestarzał się i niemal oślepł, sprowokował własną śmierć z ręki Ha tera (tj. Moda?), by wejść do —> Walhal-li (zob. życie pozagrobowe). Wedle staro-eddaicznej II Pieśni o Helgim Zabójcy Hun• dinga Starkad (tutaj syn —» Gran mara¹, a nie Storwerka!) padł w walce z —> Helgim² w bitwie pod Frekasteinem (Frekasteinn - „Wilcza Skała”) albo Gnipalundem (Gni-palundr): jeszcze pozbawiony głowy, ale „ prom i en i ej ący, odwagą na j u porczy wszy" tułów bohatera zmagał się z wrogami.

Najpóźniejsze teksty (np. Opowieść o Mor-nageście; zob. Nornagest) przedstawiają Starkada w wersji groteskowej: -4 Sigurd zmusił go do ucieczki i uderzeniem rękojeści miecza pozbawił zębów.

Na temat Starkada trwa ożywiona dyskusja, ostatnie zaś badania porównawcze doszukują się analogii między nim i indo-aryjskim Indrą oraz greckim Heraklesem.

D.A. Miller, Tu>o Warńors and Iwo Swords. The Le-gacy of Starkad, ..Journal ol Indo-Europcan Studies" '1991,19,3-4.

SUDRI: zob. Austri, Nordri, Sudri i Westri.

SUMAR (Sumar - „Lato”), personifikacja lata, syn —»Swasuda, przeciwieństwo -4 Wetrą.

W kalendarzu islandzkim rok dzielono na zimę i lato, które zaczynało się między 9 a 15 dniem kwietnia.

SURT (Sur Ir - „Czarny”), ognisty olbrzym (demon ognia?), strażnik —> Muspellshei* mu. Swoją krainę ochraniał mieczem błyszczącym jak płomień, a u schyłku czasów zostanie faktycznym sprawcą zniszczenia świata. W czas —» Ragnaróku nadciągnie z południa, w pojedynku zabije -4 Freya i spali świat. Jego dalsze losy nie są znane, ale można przypuszczać, że zginie w płomieniach, tzn. wypali się jak ogień.

Dla zwolenników interpretatio Christiana wyobrażenie strażnika z ognistym mieczem w dłoni jest efektem wpływów chrześcijańskich przeniesionych z tradycji hebrajskiej:

wedle Księgi Rodzaju po wygnaniu człowieka z raju „Bóg postawił przed ogrodem Eden cherubów i połyskujące ostrze miecza, aby strzec drogi do drzewa życia”; obraz ten zwykle redukuje się do anioła-strażnika uzbrojonego w miecz podobny do płomienia. Nawet jeśli rzeczywiście mamy tu do czynienia z zapożyczeniem, to jeszcze nie znaczy, że cała - zresztą skąpa - tradycja o Sui cie ma chrześcijańską genezę. Przeciwnie, wyraźne skontrastowanie go z Freyem czyni z olbrzyma upostaciowaną destrukcję skojarzoną zog-niem, żywiołem elementarnym.

SlITTUNG (Suttungr), olbrzym (zob. Jotu-nowie), syn —» Gil linga i jego nieznanej z imienia małżonki, brat —> Baugiego. Mszcząc gwałtowną śmierć rodziców ujął morderców, —> Fjalara i Galara, i zamierzał zostawić ich na morskiej skale zalewanej przypływami, ale zbrodniarze uszli z życiem wykupując się Miodem Poezji (-» Skaldamjódem). Zdobyty w ten sposób skarb, zamknięty w trzech naczyniach (zob. Odrorir; Son; Bodn), Suttung ukrył w jaskini góry Hnitbjórg (Hnitbjąrg - „Zderzające Się Skały”) i oddał pod straż własnej córce, — > Gunnlód. Wedle fraementarvcz-

O    /

nie zachowanego w staroeddaicznej Pieśni Najwyższego mitu —» Odin, zamierzający wejść w posiadanie Miodu, przybył do siedziby Suttunga pod przybranym imieniem Bólwerk (Bqlverkr „Złoczyńca”) i oświadczył się o rękę Gunnlód, rzetelność swoich matrymonialnych planów zaprzysiągł na pierścień (może naramienny; zob. Uli), uwiódł dziewczynę, ukradł jej cudowny napój i porzucił zapłakaną narzeczoną, która, w niejasnych okolicznościach, pomogła jednak kochankowi zbiec przed —> zemstą krewniaków. Olbrzymy szukały krzywoprzysięz-cy w boskiej siedzibie, -» Asgardzie, ale Bólwerka nikt tam nie znał, więc odeszły z niczym. Według Młodszej Eddy (Język poezji) Suttung w postaci orła ścigał Odina, także przemienionego w orła i unoszącego w żołądku skradziony Miód. Odin-orzeł pierwszy doleciał do Asgardu, gdzie bogowie podsunęli mu stosowne naczynie, do którego natychmiast zaczął zwracać zdobycz. W pośpiechu, naciskany przez Suttunga, część Miodu „wyrzucił tylnym wyjściem”. Otoczona pogardą pozostała ona tam, gdzie upadła. Korzystać z niej mógł każdy chętny i dlatego nazwano ją „częścią wierszokletów”.

Staroeddaiczna Pieśń Najwyższego sugeruje, że ojcem Suttunga był —» Bólthorn, dziad Odina. Może tak nadzwyczajna długowieczność olbrzyma sprawiła, iż wszystkich Jot linów zwano „synami Suttunga” (Sullungs synir).

SWADILFARI, SWADILFARI (.Svadilfari, Svadilfień - „Służący do Haniebnej Jazdy”), wspaniały ogier będący własnością nieznanego z imienia górskiego olbrzyma (Berg-risa; zob. Jotunowie), który zobowiązał się przez zimę wznieść mury —> Asgardu żądając Słońca, Księżyca i —> Freyji jako zapłaty. Za radą —> Lokiego i pod nieobecność —» Thora bogowie przystali na te warunki i uroczyście je zaprzysięgli. Olbrzym pracował bez wytchnienia i, używając do pomocy Swadilfariego zwożącego ogromne głazy, na trzy dni przed początkiem lata (Islandczycy rok dzielili na dwie pory: zimę i lato; zob. Sumar; Wetr) niemal uporał się z robotą. Przerażeni bogowie pod groźbą śmierci nakazali Lokiemu zapobieżenie hańbie utraty Freyji i ciał niebieskich. Sprawca bliskiego nieszczęścia przedzierzgnął się w piękną klacz, na całą noc odciągnął Swadilfariego od pracy i wniwecz obrócił nadzieje olbrzyma. Zawiedziony budowniczy wpadł we wściekłość, a wtedy wezwany przez bogów Thor rozłupał mu czaszkę swoim młotem, Mjóllnirem. Czas jakiś potem Loki urodził ośmionogie i siwe źrebię, —» Sleipnira.

Niezwykłe imię ogiera (por. soaóilfąr- „haniebna jazda, zła podróż”) najpewniej zawiera aluzję do pokrycia Lokiego przemienionego w klacz. Niewątpliwie -fari, -fceri (z fąr - „jazda”) zostało użyte w znaczeniu przenośnym, seksualnym (por. analogię w języku polskim). Haniebny charakter tej „jazdy” wynika z konsekwentnego potępiania przez