Kompendium Wiedzy geografii57

Indonezja, Tanzania. Etiopia, Algieria, India czy Madagaskar, w których po krótkim okresie prób z „realnym socjalizmem" nastąpił powrót do kapitalistycznej ekonomii rynkowej.

Dckolonizacja — to termin określający likwidację systemu kolonialnego na świccie i tworzenie się niepodległych państw na bazie dawnych terytoriów zależnych.

Proces dekolonizacji dokonał się pod wpływem następujących czynników:

1)    opóźnienia w rozwoju byłych kolonii i osłabienia europejskich imperiów kolonialnych w wyniku I i II wojny światowej, występowania wewnętrznych kryzysów, a także w efekcie konfrontacji państw zachodnich z blokiem sowieckim:

2)    przenikania do krajów kolonialnych demokratycznych wzorów organizacji państwa i systemu wyborczego, pluralizmu życia społecznego, wzrostu potęgi i wpływu USA na świat współczesny;

3)    wpływu byłego ZSRR. Chin i innych byłych krajów socjalistycznych, które, dążąc do osłabienia metropolii kolonialnych. udzielały daleko idącej pomocy ruchom narodowowyzwoleńczym celem wciągnięcia ich w swoje sfery wpływów geopolitycznych i ekonomicznych. Jednocześnie sytuacja narodów byłego ZSRR niewiele różniła się od rzeczywistości kolonialnej i to, na równi z ekonomiczną niemocą modelu radzieckiego, osłabiło jego atrakcyjność dla krajów Trzeciego Świata.

Dckolonizacja sama w sobie nic oznaczała dobrobytu. Porównanie stopnia rozwoju osiągniętego przez dawne kolonie z poziomem rozwoju krajów Trzeciego Świata, które zawsze były krajami politycznie niezależnymi (Etiopia, Liberia, Iran. Afganistan, Nepal), wcale nie świadczy o korzystnej sytuacji tych ostatnich. Z drugiej strony należy przypomnieć, że takie państwa, jak Kanada. Australia i RPA, były dominiami brytyjskimi jeszcze do końca II wojny światowej. Niski poziom społeczno-gospodarczy krajów nic jest jedynie pochodną kolonializmu jako takiego, ale stanowi także efekt konkretnych warunków i układów, w jakich one się rozwijały. Do zacofania byłych krajów kolonialnych i państw wcześniej niepodległych przyczyniło się zatem wiele innych czynników', do których m.in. możemy zaliczyć:

—    brak surowców strategicznych (energetycznych, złota, diamentów) lub, w przypadku ich posiadania, nieodpowiedni sposób eksploatacji i wykorzystania.

—    warunki glebowo-klimatyczne,

—    możliwości fizjograficzne zasiedlenia terenu,

—    brak szybkiego i taniego transportu zarówno wewnątrz krajów, jak i na rynki zewnętrzne,

—    sposób rozmieszczenia ludności (zaludnienie),

—    słabe wykształcenie określonej struktury społecznej,

—    dziedzictwo i obecny poziom rozwoju kulturowego społeczeństwa.

(Patrz hasła: Kolonia. Rasizm, Hinterland).

KOMPLEKS

WOJENNO-PRZEMYSŁOWY (Kw-p)

Kompleksem wojenno-przemysłowym nazywamy koncentrację socjalno-ckonomicznego i technologicznego potencjału związaną z produkcją broni. Termin ten bywa najczęściej stosowany w kontekście wpływu elit tego kompleksu (akcjonariuszy, właścicieli, kadry kierowniczej, instytucji przemysłu wojskowego i wybitnych specjalistów) na kierowanie polityką i gospodarką danego państwa lub całej grupy krajów należących do tego samego bloku polityczno-wojskowego.

Militamo-przemysłowc obszary i arsenały, z ich bazą materiałowo-techniczną i zatrudnieniem, są bardzo ważnym elementem gospodarki na szczeblu regionalnym i krajowym. Dla aglomeracji miejskich, takich jak l.os Angeles (razem z San Diego i Doliną Krzemową) w Stanach Zjednoczonych, Bourget, Tuluza i Brcst we Francji, Birmingham i Covcntry w Anglii, obszary nadwołżańskic i Ural w Rosji, funkcja wojenno-przemysłowa ma zasadnicze znaczenie i decyduje o ich współczesnej gospodarce i zatrudnieniu. Ponieważ wynikiem działalności Kw-p jest zanieczyszczenie środowiska (radioaktywnymi i chemicznymi substancjami, paliwami itd.), staje się on odpowiedzialny za coraz poważniejsze zakłócenia ekologiczne i incydenty z tym związane. W tym sensie Kw-p jest jednym z głównych zagrożeń dla przyszłości świata. Do

97