Kompendium Wiedzy geografii98

dla sformułowania koncepcji powstrzymania ekspansji politycznej (ang. corttainment) Rosji Sowieckiej. Była ona kluczowym składnikiem amerykańskiej strategii podczas zimnej wojny. Chodziło o unikanie bezpośrednich konfliktów' z ZSRR. a jednocześnie utrudnianie rozprzestrzeniania się wpływów radzieckich. Strategia ta polegała na wspieraniu sojuszy krajów tworzących kordon sanitarny wokół ZSRR i innych państw komunistycznych, podsycaniu konfliktów wewnątrz imperium radzieckiego i zmuszeniu go do angażowania większej części swojego potencjału na ich zwalczanie.

Jest rzeczą zdumiewającą, ż.e polityka ZSRR właściwie działała przeciwko własnym interesom, bowiem ułatwiała cele contaimneniu, tworząc tzw. „żelazną kurtynę", której fizycznym symbolem był wybudowany w 1961 roku mur berliński. W sumie Związek Radziecki w coraz mniejszym stopniu był w stanie prowadzić aktywne działania w skali świata, a jego rozwój gospodarczy byl w efekcie zahamowany, co m.in. doprowadziło do przegrania współzawodnictwa z systemem gospodarki kapitalistycznej. (Patrz hasła: Strefa buforowa, kordon sanitarny. Kompleks wojenno-przemysłowy. Geopolityczne regiony).

WSPÓLNOTA RELIGIJNA, WYZNANIOWA

Jest to rodzaj zbiorowości jednoczącej ludzi wyznających określoną religią. Wyznawcy w większym lub mniejszym stopniu (czynnie praktykujący i mniej aktywnie wierzący) uczestniczą w życiu duchowym wspólnoty, obrzędach i rytuałach. Podobnie jak tożsamość etniczna, język i inne instytucje społeczne, wspólnota religijna jest silnym czynnikiem jednoczącym ludzi w większe grupy.

Wszystkie wspólnoty religijne, a zwłaszcza te największe (chrześcijaństwo, islam, buddyzm, hinduizm i judaizm), przechowują duchowe oraz historyczne wartości, symbole i pamięć zbiorową. Typową ich cechą jest ich ponadnarodowy charakter i ponadpaństwowy zasięg, co w historii Europy prowadziło często do konfliktów pomiędzy elitami politycznymi państw a duchowieństwem (np. konflikty papiestwa z monarchiami).

Do czasu rozwoju kapitalizmu przemysłowego religijne wspólnoty stały właściwie na przeszkodzie formowaniu się współczesnych narodów. Z drugiej strony bywa i tak. że inne. zazwyczaj mniejsze, wspólnoty religijne utożsamiają się z określonymi etnosami (np. judaizm z Żydami, hinduizm z Hindusami, shintóizm i buddyzm zen z Japończykami) i często stają się fundamentem budowy narodów lub państw.

Religia, nic będąc zazwyczaj podstawowym czynnikiem etnogenezy, tj. powstania określonego etnosu. może odgrywać decydującą rolę w odosobnieniu etnicznym — np. oddzielając prawosławnych Serbów od katolickich Chorwatów, a współcześnie — muzułmańskich Bośniaków od innych Słowian w Bośni i Hercegowinie. Jednocześnie w ramach jednego etnosu lub jednej etniczno-kulturowej społeczności mogą być praktykowane różne wyznania: np. w Niemczech głównymi wyznaniami są różne formy protestantyzmu i katolicyzm, co nic narusza jedności nacji. (Patrz hasła: Religia, Wspólnota społeczna. Etniczna grupa. Etnos).

WSPÓLNOTA SPOŁECZNA (SPOŁECZNOŚĆ)

Ludzkie społeczności opierają się na wspólnym działaniu ich członków' oraz grup na danym terytorium. A. Giddens (1985) stawia znak równości pomiędzy pojęciami „miejscowy, lokalny" i „wspólnotowy". Uznaje on te pojęcia za podstawowe w teorii strukluralizacyjncj (teorii kontekstu). Termin „wspólnota" ma bardzo szeroki zakres. Grupy etniczne klasyfikuje się jako wspólnoty (społeczności) niezależnie od tego. czy są one terytorialnie odosobnione, czy nic.

Podstawowym kryterium istnienia i funkcjonowania wspólnoty jest tradycja. Bardzo często świadomość przynależności do określonej społeczności manifestuje się w sytuacji jej zagrożenia lub zagrożenia jej konkretnego członka.

Badaniem wspólnot zajmuje się przede wszystkim socjologia. a także inne nauki społeczne. Naukowe zainteresowanie geografią człowieka i społecznościami terytorialnymi zainicjowała chicagowska szkoła socjologiczna w latach dwu-