86114 Kompendium Wiedzy geografii70

Zasiej; ekspansji Chin (źródło: G. Parker. Geopnlitics: Pasł. Presem and Futurę, 1998)

1 - stolica. 2 - stare stolice. 3 - obszar zalążkowy: granice: 4 - Chin właściwych (18 prowincji). 5 - Imperium Qing (Ts’ing) i terytoriów zależnych (ok. 1800 r.), 6 - między Azja Środkową a Azją Wschodnią. 7 - współczesne granice państwowe Chin

kracji zachodnich ze Stanami Zjednoczonymi na czele idzie nie w kierunku ekspansji, przynajmniej nic w jej dotychczasowym rozumieniu.

Nowe formy ekspansji stwarza proces globalizacji — przede -wszystkim w dziedzinie sposobów bycia, ideologii i kultury, w dziedzinie wzorców życia społecznego. W oczach przeciwników globalizacji, od fundamentalistów religijnych do nacjonalistów i komunistów, właśnie taki „nieagresywny” charakter owej ekspansji czyni ja szczególnie niebezpieczną dla państw i narodów. (Patrz także hasła: Potęga państwa. Kompleks wojenno-przemysłowy, Globalizacja, Geopolityczne regiony).

NACJONALIZM

Są to postawy i ideologie uwydatniające odrębność' narodową. Nacjonalizmem możemy określić zarówno ruch społeczny walczący o autonomię narodową i terytorialną danego etnosu, jak i przede wszystkim pewną ideologię kształtującą postawę społeczno-ekonomiczną ludzi, która przedkłada interesy i cechy własnego narodu nad interesy innych narodów, a nieraz i ponad wszystkie inne wartości. Idea nacjonalizmu stawia interesy narodowe przed wszystkimi innymi kwestiami społecznymi i ekonomicznymi oraz przed dobrem innych etnosów. Nacjonalizm zakłada, że zobowiązania wobec własnego narodu zwalniają jego członków nawet od przestrzegania norm moralnych w stosunku do innych narodów, a w państwach wieloetnicznych postuluje istnienie przywilejów dla tworzącej go większości narodowej.

Krańcowe formy braku tolerancji wobec innych narodów i grup etnicznych, niskie ich oceny, pogarda i wrogość znane są jako szowinizm. Nacjonalizm, jak kameleon, może przystosowywać się do różnych ideologii, środowisk społecznych i terytorialnych, do autorytarnego kolektywizmu (nazizm, komunizm, skrajnie prawicowe i lewicowe ruchy społeczne), a nawet do ruchów demokratycznych, walczących o sprawiedliwość społeczną (Buchanan A., 1991).

Podstawowym postulatem nacjonalizmu jest prawo do „samookreślenia", rozpatrywane jako naturalne prawo każdego narodu do samorządności. Według Gcllnera (1983), nacjonalizm jest zjawiskiem wynikającym nie tylko z samej industrializacji i modernizacji, ale z ich nieregularnego podziału. Powstanie w XIX wieku w Europie Zachodniej ideologii nacjonalistycznej doprowadziło do nowego określenia granic