Kompendium Wiedzy geografii
01

z tym krajem, lecz również dlatego, że znaczna część kontaktów Europy Zachodniej z innymi regionami świata jest utrzymywana za pośrednictwem holenderskich portów'. Inny przykład dotyczy dużej części Bliskiego Wschodu, który jest z kolei hintcrlandcm dla państw Zatoki Perskiej.

Hinterland może ulegać dynamicznym przemianom pod wpływem postępu technicznego i czynników polityczno-ekonomicznych działających w centrum lub w jego otoczeniu. (Patrz hasła: Centrum-peryferie, Geoekonomia, Heariland).

ZDERZENIE CYWILIZACJI

Oczekiwanie nieuniknionego zderzenia cywilizacji zostało sformułowane w pracach amerykańskiego politologa Samuela Huntingtona (Huntington S., 1993, 1996). Proponuje on interesującą, aczkolwiek pesymistyczną, prognozę świata XXI wieku. Według jego oceny na świecie istnieje siedem lub osiem przeciwstawnych sobie regionów cywilizacyjnych, nie tolerujących się etnokulturowo i religijnie, a ponadto kilka stref, które nic mają własnego potencjału cywilizacyjnego; istnieją też kraje oscylujące pomiędzy różnymi regionami, co sprawia, że stają się one szczególnie konfliktowe (np. Turcja, Liban. Bośnia, Etiopia, Kazachstan). Huntington szczegółowo omawia główne regiony cywilizacyjne świata, podając ich specyficzne cechy i możliwe zderzenie z innymi kulturami. Stwierdza, że konflikty narosną przede wszystkim pomiędzy cywilizacją Zachodu (Europa Zachodnia i Środkowa, USA i Kanada) i prawosławiem, a kręgami kulturowymi islamu i Chin (konfucjanizmem). Według Huntingtona inne obszary cywilizacyjne, takie jak japoński, hinduski i latynoamerykański, mają mniejszy potencjał kon-fliktowości (hipotezy tej nic potwierdzają w ostatnich latach wydarzenia w Indiach).

Przedstawiona wizja świata nie daje odpowiedzi na pytania związane z globalizacją, z procesami migracji, a przede wszystkim nic naświetla przyczyn zaistniałych i prognozowanych konfliktów. Nic jest konstruktywna, ponieważ nic przedstawia możliwości ich rozwiązywania czy zapobiegania im.

Koncepcja Huntingtona jest krytykowana z wiciu powodów, a mimo to ma ona duży wpływ' na establishment Stanów Zjednoczonych. Madclcine Albright — była sekretarz stanu USA — nic wierzy jednak w nieuchronność konfliktów i zagrożenie pokoju na świecie. Uważa, żc należy działać na rzecz zapobiegania konfliktom dwoma najbardziej skutecznymi instrumentami — demokratyzacją społeczeństw i gospodarką wolnorynkową. Według jej opinii ważnym zadaniem Stanów Zjednoczonych Ameryki powinno być wspieranie krajów budujących i umacniających trwałe podstawy wolnych i otwartych społeczeństw.

Mimo dotychczasowej krytyki koncepcji Huntingtona, bezprecedensowy we współczesnej historii atak terrorystyczny, przeprowadzony 11 września 2001 roku na Stany Zjednoczone Ameryki (Nowy Jork i Pentagon) przez fundamentalistów islamskich, sprawił, iż wymaga ona głębszych analiz geopolitycznych i gcostrategicznych. (Patrz hasła: Geopolityczna analiza. Geostrategia).

Kręgi cywilizacyjne oparte na rcligiach (źródło: S. Huntington, Clash of Civilisations?, „Foreign Affairs”, 1993, Vol. 72, No. 3. s. 22-49)

1 - zachodnie chrześcijaństwo, 2 - Ameryka Łacińska, 3 - słowiań-sko-prawoslawny, 4 - islamski, 5 - religie plemienne, 6 - shintois-tyczny (Japonia). 7 - hinduski, 8 - buddyjski, 9 - konfucjański; granice: a - między kręgami cywilizacyjnymi, b - „Trzeciego Świata”

185