kral

głównie żelbetowych. W ostatnim 20-leciu (1952—1971) wykonano w Polsce ok. 70 kominów o wysokości przekraczającej 100 m, przy czym najwyższe z nich znajdują się przede wszystkim w okręgu przemysłowym chrzanowsko--jaworznickim. I tak, w 1967 r. zakończono budowę komina nr 2 o wysokości 260 m w elektrowni Siersza II k/Trzebirii; tamże od 1961 r. jest czynny komin nr 1 o wysokości 150 m. Również kominy o wysokości 150-9-160 m wybudowano po 1960 r. w elektrowniach Łagisza, Turoszów’, Łaziska, Pątnów, Jaworzno I, w zakładach papierniczych w Świeciu, w zakładach azotowych w Puławach i in. W latach 1966—1969 wzniesiono w elektrowniach Łaziska, Żerań i Łagisza kominy żelbetowe o wysokości 200 m, a w elektrowni Thierbach (NRD) zrealizowano według polskiego projektu komin przemysłowy o wysokości 300 m.

Ponieważ ilość odprowadzanych spalin do atmosfery z dużych kotłowni może wynosić kilkaset m³/s, więc zanieczyszczanie powietrza szkodliwymi pyłami w okolicy nawet wysokich kominów jest znaczne i groźne dla otoczenia. Toteż nowobudowane kominy w większych ośrodkach przemysłowych są wyposażone w aparaturę filtrującą gazy spalinowe, dzięki czemu można ok. 10-krotnie zmniejszyć szkodliwe nasilenie zadymienia w otoczeniu komina.

Jednak powszechne instalowanie urządzeń odpylających spaliny w kominach już istniejących oraz nowobudowanych napotyka na poważne trudności. Chodzi tu głównie o to, że urządzenia takie są drogie, gdyż koszt ich może stanowić nawet 30% całości nakładów inwestycyjnych, a w przyznanych sumach nakładów nie zawsze mieści się taki wydatek na urządzenia odpylające. Natomiast zainstalowanie aparatury filtrującej spaliny w’ istniejących zakładach wymaga wprowadzenia znacznych zmian w technologicznym procesie spalania, co poza kosztami wymaga zwykle wyłączenia komina na dłuższy okres czasu, a to się wiąże ze stratami produkcyjnymi.

W zakresie obowiązujących przepisów sprawy te reguluje ustawa z dnia 21 kwietnia 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem, oraz uchwała nr 18 Rady Ministrów’ z dnia 12 maja 1970 r. w sprawie ochrony lasów przed ujemnymi wpływami szkodliwych pyłów i gazów wydzielanych przez zakłady przemysłowe.

Jeśli chodzi o produkcję urządzeń wentylacyjnych i odpylających, to zajmuje się tym kilka zakładów w kraju, jak Pszczyński Zakład „Elwo”, produkujący znane elektrofiltry, lub Skierniewickie Zakłady Budowy Urządzeń Chemicznych i Odpylających „Chemostal”, a także Przedsiębiorstwo Projektowania i Dostaw Instalacji Oczyszczania Powietrza Atmosferycznego „Opam” w Katowicach.

Sprawa zatruwania naturalnego otoczenia człowieka stała się problemem ogólnoświatowym i przedmiotem troski ONZ.

Wobec dynamicznego rozwoju przemysłu zabezpieczenie zdrowotnych warunków' środowiska człowieka staje się niezw^fykle ważne. Należy oczekiwać, że istniejące dotąd przeszkody i trudności w tej dziedzinie zostaną pokonane, a powszechne zastosowanie filtrów w kominach przemysłowych wydatnie poprawi u nas warunki zdrotowne, szczególnie w rejonach o dużej ilości zakładów przemysłowych.

Istnieje jeszcze jeden wzgląd podnoszący wartość i znaczenie filtracji gazów spalinowych. Otóż pokaźne ilości wychwytywanych z dymu części stałych były do niedawna składowane na hałdach jako bezwartościowy materiał odpadkowy. Szereg prób wykorzystania pyłów dymnicowych jako składnika nowego tworzywa do elementów prefabrykowanych, głównie gazobetonów, dało pozytywne rezultaty, umożliwiając równocześnie osiągnięcie znacznych oszczędności w zużyciu cementu.

Toteż na zapleczu większych centrali cieplnych powstają zakłady prefabry-kacyjne, w których ten poprzednio bezwartościowy materiał odpadkowy stanowi jeden ze składowych cennych surowców do produkcji prefabrykatów, przyczyniając się do poprawy zaopatrzenia materiałowego budownictwa.

Wracając do zagadnienia racjonalnej wysokości komina, można by z uwagi na konieczność zapewnienia dobrego odprowadzenia spalin podać orientacyjnie następujące wymagania:

a)    w takich zakładach jak huty, elektrownie, tj. wydzielających dużo dymu, a znajdujących się w okolicach niezamieszkałych, nie powinno się budować kominów niższych niż 70-^80 m,

b)    w okolicach miast kominy przemysłowe należy budować o wysokości 100 ó-150 m, w zależności od stopnia zanieczyszczenia gazów spalinowych,

c)    w osiedlach miejskich kominy mniejszych kotłowni powinny być co najmniej 2,5-y3-krotnie wyższe od otaczających budynków.

Z uwagi na zabezpieczenie należytego ciągu w kominie można by przyjąć zasadę, że skoro do właściwego odprowadzenia spalin wymagane wysokości komina zabezpieczają ciąg naturalny potrzebny do prawidłowego spalania, to w zasadzie można by je zastosować w danych warunkach.

O ile natomiast ciąg naturalny wymagałby większej wysokości komina niż pożądana z uwagi na odprowadzenie spalin, to trzeba by albo zastosować większą wysokość komina gwarantującą wystarczający ciąg naturalny, albo przyjąć wysokość wymaganą warunkiem odprowadzenia spalin, stosując równocześnie aparaturę dającą odpowiedni ciąg sztuczny.

Od tej pozornie prostej zasady mogą istnieć odchylenia, spowodowane względami technologiczno-budowlanymi. Np. osiągnięcie ciągu naturalnego mogłoby wymagać budowy komina o wysokości większej niż się normalnie stosuje i wskutek tego nie miałoby ekonomicznego uzasadnienia.

Kominy o racjonalnie dobranej wysokości, z uwagi na zabezpieczenie potrzebnego ciągu, mogą w ośrodkach grupujących większe ilości zakładów przemysłowych dawać skupiska kominów fabrycznych o różnych wysokościach. Tymczasem z uwagi na odprowadzenie spalin można by ustalić dla danego rejonu obowiązującą jednakową wysokość, a gdy w poszczególnych przypadkach ciąg

11