1933502008

TESTY, TESTOWANIE, DIAGNOZA - CO SĘ ZMIENIŁO W OSTATNIM 25-LECIU skłonna kupić testu mało rzetelnego, bez danych walidacyjnych i z normami opracowanymi na podstawie badania przypadkowej i mało licznej próby, nawet gdyby kosztował on bardzo niewiele.

PRAWO AUTORSKIE

W czasach PRL niemal nikt nie przestrzegał prawa autorskiego w odniesieniu do testów psychologicznych. Rzemieślnicy produkowali pomoce bez wiedzy i zgody właścicieli licencji na wersje oryginalne testów. Arkusze testowe były powielane zarówno na uczelniach, jak i w placówkach usługowych zatrudniających psychologów. Nikt nawet nie myślał o pytaniu o pozwolenie autorów czy właścicieli praw autorskich. W ciągu minionych 25 lat sytuacja uległa radykalnej zmianie. Dla większości psychologów jest oczywiste, że arkusze i pomoce testowe kupuje się. Na zmianę świadomości w tym zakresie niewątpliwie duży wpływ wywarło upowszechnienie problematyki dotyczącej praw autorskich w odniesieniu do muzyki czy filmów. Dziś nikt nie pyta, dlaczego pomoce i arkusze testowe trzeba kupować i dlaczego należy uzyskać zgodę wydawcy lub autora, jeśli chce się w jakiś sposób zmodyfikować test oryginalny. Psychologowie wiedzą, że w opiniach czy orzeczeniach nie można powoływać się na wyniki testów, które są nielegalne (nie zostały wyprodukowane przez właściciela praw autorskich lub za jego pozwoleniem), bowiem opinie takie zostaną łatwo zakwestionowane przez każdego prawnika. Czy powszechna świadomość konieczności przestrzegania praw autorskich także w odniesieniu do testów psychologicznych oznacza, że testy nie są już nielegalnie kopiowane i nie stosuje się nielegalnych wersji? Oczywiście i w tym przypadku aż tak dobrze nie jest. Wiadomo, że są takie poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które stosują Skale Wechslerowskie, mimo że od lat nie kupują arkuszy. Wiadomo, że są takie szpitalne oddziały psychiatryczne, które stosują nielegalne wersje MMPI. Niemniej jednak ci, którzy tak postępują, przynajmniej wiedzą, że działają niezgodnie z prawem.

STANDARDY DIAGNOZOWANIA

W tym zakresie zmiany zaczęły się najpóźniej, ale dla klienta/pacjenta są najważniejsze, bowiem z punktu widzenia osoby trafiającej do psychologa kluczowe znaczenie ma trafna i rzetelna diagnoza, która jest warunkiem trafnej opinii czy skutecznej terapii. Gdy 25 lat temu brak było dobrych narzędzi, które można byłoby wykorzystać w procesie diagnozowania, a także brak było szerszych dyskusji na temat tego, jak powinna wyglądać dobra diagnoza, psychologowie formułowali wnioski z badania, opierając się głównie na własnej intuicji, a nie na twardych przesłankach. Nie negując roli intuicji, warto jednak przypomnieć, że proces wnioskowania diagnostycznego powinien spełniać podobne rygory, jak proces wnioskowania naukowego. W przeciwnym wypadku mamy do czynienia z luźnymi impresjami na temat osoby badanej, nie mającymi żadnego oparcia w zebranym materiale. Przykłady takich wniosków diagnostycznych przytaczają w swoim tekście Dominika Ustjan i Magdalena Snie-gulska (2015).

Ogólnopolska Sekcja Diagnozy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, która powstała w listopadzie 2012 r., opracowała Standardy diagnozy psychologicznej (zob.

187

PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA, NR 7/2015,183-188