kupisiewicz dydaktyka ogólna 3

188 Dydaktyka ogólna

nalizowanego kształcenia ma najczęściej charakter przygodny lub zgoła przypadkowy.

Znacznie większe możliwości wykorzystania środków masowego przekazu informacji dla celów dydaktycznych stwarza model oparty na zamierzonym i planowanym nadawaniu programów oświatowych przez radio i telewizję oraz ich stałej recepcji przez szkołę. Jest to model ograniczonego współdziałania obu omawianych instytucji. Wprawdzie i w tym modelu szkoła otrzymuje od środków masowego przekazu gotową ofertę programową, niemniej - w przeciwieństwie do modelu „konkurencyjnego” - jest to oferta uwzględniająca wymagania nauki szkolnej, a oprócz tego emitowana w czasie pozwalającym korzystać z niej na lekcjach. Szkoła ma więc tutaj pewien wpływ na tematykę radiowych i telewizyjnych programów oświatowych, ale nadal nie współdecyduje ojej kształcie, zwłaszcza metodycznym, na zasadzie partnerstwa. Mamy tu więc do czynienia ze współpracą szkoły i środków masowego przekazu informacji, ale jej zakres odnosi się głównie do zagadnień organizacyjnych, a ponadto dokonuje się niejako w makroskali. To zaś, siłą rzeczy, nic pozwala uwzględnić konkretnych potrzeb dydaktyczno-wychowawczych poszczególnych szkół. Praktyczną ilustracją tego modelu szkolno-massmedialnej edukacji są np. nadawane przez telewizję lekcje różnych przedmiotów nauczania.

Najszerszy zakres współpracy szkoły i środków masowego przekazu jest typowy dla modelu, w którym przedmiotem systematycznego odbioru przez uczniów są stałe cykle telewizyjnych i radiowych programów oświatowych, skorelowane z programami nauki szkolnej. Cykle te, opracowywane wspólnie przez pracowników komórek oświatowych radia i telewizji oraz nauczycieli, a także emitowane według wspólnie ustalonego planu, są integralnym składnikiem dydaktycznej działalności szkoły, dopełnianym czynnościami służącymi syntezie, utrwalaniu oraz kontroli i ocenie wyników nauczania. W przeciwieństwie do modeli poprzednio scharakteryzowanych, których odbiorcy są na ogół przypadkowi i nie korzystają z nadawanych programów systematycznie, programy emitowane na zasadach obowiązujących w tym modelu stanowią dla uczniów czy studentów niezbędny składnik planowego uczenia się. Jest tak m.in. dlatego, że są to z reguły uczestnicy zaocznych form nauki czy studiów, którzy - opi'ócz słuchania wykładów radiowych i telewizyjnych - korzystają z konsultacji, ćwiczeń i wykładów organizowanych dla nich w szkole podczas tzw. sesji naocznych. Wtedy też zdają kolokwia i egzaminy, a także otrzymują wskazówki do samodzielnej pracy między sesjami. Współpraca szkoły ze środkami masowego przekazu odnosi się zatem w tym przypadku do treści, metod i organizacji kształcenia, obejmując ponadto kontrolę i ocenę wyników tego procesu.

Tabela 7 zawiera zestawienie konstytutywnych cech przedstawionych wyżej modeli szkolno-massmedialnej edukacji, w którym za kryterium podziału przyjęto zakres współdziałania szkoły ze środkami masowego przekazu informacji.

Tabela 7. Modele szkolno-massmedialnej edukacji

Model	Zakres współdziałania
	organizacja	treść	metody
Konkurencyjny	-	-	-
Współpracy ograniczonej	+	+/-	-
Współpracy rozszerzonej	+	+	+

Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że model oparty na rozszerzonej współpracy szkoły ze środkami masowego przekazu jest najbardziej efektywny pod względem dydaktycznym (por. np. Morsy, 1984, s. 8). On też prawdopodobnie będzie się upowszechniał. Sprzyjać temu powinien z jednej strony wzrost liczby programów oświatowych nadawanych przez radio i telewizję, możliwy dzięki wydzielaniu odrębnych „kanałów" czy pasm edukacyjnych, z drugiej zaś strony uświadomienie sobie przez nauczycieli wielorakich korzyści dydaktyczno-wychowawczych, jakie zapewnia racjonalne powiązanie oświatowych poczynań szkoły z analogicznymi poczynaniami środków masowego przekazu.

Sprawdzian 11

1.    Jakie funkcje spełniają w procesie nauczania - uczenia się środki dydaktyczne?

2.    Wskaż możliwości udoskonalenia zinstytucjonalizowanej pracy dydaktyczno-wychowawczej za pomocą środków masowego przekazu informacji.

3.    Opisz, nawiązując do własnej lub obserwowanej praktyki pedagogicznej, stosowane środki dydaktyczne i poddaj je ocenie z punktu widzenia głównych zadań współczesnej szkoły. Przeprowadź tę ocenę, uwzględniając funkcje zakładane i funkcje rzeczywiste tych środków.

4.    Uzasadnij tezę, że w pracy dydaktyczno-wychowawczej powinno się respektować wielość metod, form i środków, nie zaś wyłączność jednego, rzekomo uniwersalnego środka dydaktycznego.

5.    Jakie funkcje w procesie nauczania - uczenia się spełniają maszyny dydaktyczne? Na czym polega różnica między maszynami i filmem dydaktycznym?

6.    Uszereguj, według wzrastającego stopnia polisensoryczności oddziaływania na uczniów, wymienione niżej czynności metodyczne: pokaz rysunku obrazującego przekrój pionowy łańcucha górskiego; wykonane przez uczniów doświadczenie pt. „Sucha destylacja węgla kamiennego”; pokaz barwnego filmu dźwiękowego; fragment wykładu nauczyciela pt. „Analiza własności fizycznych siarki”.