Laboratorium materiałoznawstwa1

82

mi umocnienia. Regularny układ tych linii świadczyć może o działaniu okresowo zmiennych naprężeń.

Strefa resztkowa ma wygląd złomu rozdzielczego o budowie ziarnistej. Wielkość powierzchni złomu resztkowego zależy od rodzaju i wielkości naprężeń. Ze stosunku strefy zmęczeniowej od resztkowej można sądzić o wielkości naprężeń zmęczeniowych. Im ten stosunek jest mniejszy, tym działające naprężenia były większe. Przykład złomu zmęczeniowego pokazano na rys. 3»^3.

Rys. 3.13. Przełom zmęczeniowy wału. Widoczne K₁, K₂, K₃ - ogniska przełomu, strefy przełomu z liniami spoczynkowymi, strefa przełomu resztkowego

Płaszczyzna złomu resztkowego w przypadku działania naprężeń zginających leży na ogół (z niewielkimi odchyleniami) prostopadle do osi pręta. W przypadku zmiennych obciążeń skręcających makroskopowy złom przebiega pod kątem 4-5° do osi skręcania. Możliwa jest również budowa

złomu pośrednia do opisanych, powodowana dużymi niesymetrycznymi obciążeniami, warstwową strukturą lub płytkimi karbami powierzchniowymi.

3.6.3. Badania makroskopowe' części zużytych przez

ścieranie

Zużycie przez ścieranie polega na intensywnym niszczeniu powierzchni i warstwy wierzchniej części trących się. Niszczenie to polega na rysowaniu oraz bruzdowaniu powierzchni w wyniku działania cząstęk wyraźnie twardszych.

Tego rodzaju niszczeniu zapobiega się przez smarowanie. W przypadku braku lub niedostatecznego smarowania przy dużych naciskach, proces ten zostaje spotęgowany przez odkształcenie warstwy wierzchniej materiału w formie wydłużenia ziarn, zaś przy samej powierzchni do mikro- i makropęknięć. Zarysowanie trących się powierzchni powstałe w wyniku działania ścierniwa, jakim może być piasek, jest również obserwowane w badaniach makroskopowych i na podstawie tych badań może być identyfikowane. Stan powierzchni zatartych i zużytych nadmiernie na skutek tarcia ma charakterystyczne linie powstałe w wyniku tworzenia się i niszczenia mostków sczepień trących się powierzchni. V7 drugim etapie oddzielają się produkty zużycia i rozmazują się na powierzchniach. W przypadku tarcia tocznego (występującego przede wszystkim w łożyskach tocznych, na zębach kół zębatych, na powierzchni walców hutniczych) mamy do czynienia ze zniszczeniaml powierzchni wskutek działania dynamiczno-zmęczeniowego. Powierzchnie narażone na tarcie toczne mogą mieć w warstwie zewnętrznej mikro- i makropęknięcia, powodujące wykruszanie i wypadanie cząstek. Proces niszczenia przy taroit tocznym, potęgowany przez odkształcenia pies i.yezce i sprężyste w wypadku istnienia pęknięć, przy?pies- o-