6 (1640)

22 Laboratorium materiałoznawstwa

Elementarna komórka sieci regularnej ściennie centrowanej oznaczana jest symbolem Al. Ma 14 węzłów obsadzonych atomami, z których 8 znajduje się w narożach, natomiast 6 pozostałych w środku każdej ściany bocznej sześcianu. Sieć typu Al mają między innymi następujące metale: Fey, Al, Cu, Au, Ag, Pd, Pt, Pb, Ir.

Elementarna komórka sieci regularnej przestrzennie centrowanej oznaczana jest symbolem A2. Zbudowana jest z 9 węzłów wypełnionych atomami. Oprócz 8 atomów umieszczonych w narożach - jeden zajmuje miejsce w środku komórki elementarnej (sześcianu). W sieci typu A2 krystalizują między innymi następujące metale: Fea, V, W, Mo, Nb, Ta, K, Cs, Rb, Li, Na.

Elementarna komórka sieci heksagonalnej zwartej, oznaczana symbolem A3, ma 17 węzłów z atomami: 12 z nich znajduje się w narożach, 2 w środku podstawy górnej i dolnej, natomiast 3 pozostałe rozmieszczone są wewnątrz komórki. Do metali krystalizujących w sieci typu A3 należą między innymi: Mg, Zn, Cd, Tc, Re, Ru, Os, Tia, Coa, Zra.

Inne typy sieci występują w związkach wielkocząsteczkowych. Na przykład polietylen krystalizuje w sieci rombowej centrowanej w podstawie, polibuten ma sieć heksagonalną prymitywną, polipropylen - jednoskośną prostą, natomiast poliamid może krystalizować w sieci trójskośnej prostej, jednoskośnej lub heksagonalnej, w zależności od liczby grup metylenowych i temperatury.

1.4. Oznaczanie płaszczyzn sieciowych

Materiały krystaliczne charakteryzowane są często płaszczyznami sieciowymi, gdyż one decydują np. o kierunku i łatwości poślizgu odkształceń plastycznych w tych materiałach. W krysztale złożonym z wielu elementarnych komórek występuje wiele płaszczyzn sieciowych. Każda płaszczyzna sieciowa charakteryzuje się jednakowym ułożeniem na niej atomów. Najłatwiej wyobrazić sobie te płaszczyzny, które opierają się na atomach wyznaczających komórkę elementarną, ale w krysztale występuje także wiele innych płaszczyzn. Do oznaczania płaszczyzn sieciowych służą ogólnie przyjęte wskaźniki Millera. Aby je wyznaczyć, obiera się za układ współrzędnych osie pokrywające się z krawędziami komórki elementarnej i przechodzące przez dany węzeł sieci, przyjęty za początek układu. Przyjmuje się, że jednostki skali każdej z osi odpowiadają długościom krawędzi komórki elementarnej. Tak na przykład na osi X jednostką długości będzie odcinek a, na osi Y - b, a na osi Z-c (rys. 1.11). W celu określenia wskaźników płaszczyzny sieciowej należy znaleźć długość i nici nków wyznaczonych przez płaszczyznę na osiach obranego układu współrzędnych (wyrażonych w jednostkach długości krawędzi komórki elementarnej </, /> i c), następnie napisać ich odwrotności i sprowadzić ułamki do wspólnego mianownika. Wartości występujące w liczniku odpowiadają szukanym wskaźnikom płaszczyzny (h k I). Zapisuje się je w nawiasie okrągłym, np. (111), (102), (321) i nazywa wskaźnikami Millera.

leżeli płaszczyzna jest równoległa do osi układu współrzędnych, wówczas pi /yjmujc się, że przecina oś w nieskończoności i wtedy jeden ze wskaźników uiwny jest zero. Jeżeli zaś odcinek odcięty na osi przez daną płaszczyznę ma w ml ość ujemną, to odpowiadający mu wskaźnik Millera będzie ujemny. Znak len Mn win się nad cyfrą, np. (102), (1 1 1), (012 ).

I'oczątek układu współrzędnych obierany jest dowolnie. Dane wskaźniko-Włinle, np. (100), jest więc symbolem wszystkich płaszczyzn równoległych do pinN/c/.yzny odpowiadającej definicji. To uogólnienie wskaźników jest uzasadnione, wszystkie bowiem płaszczyzny równoległe są geometrycznie podobne.

Nil rysunku 1.12 podano sposób znakowania ważniejszych płaszczyzn w ukIndzie regularnym, "l aka symbolika Millerowska jest stosowana również w Innych układach krystalograficznych oprócz heksagonalnego. W układzie hek-