LastScan6 (9)

sacji psychicznej. Terminem rekreacja ruchowa w takim znaczeniu posługuje się większość głównych języków europejskich, opartych na łacin ie (Lipoński 1990).

Zaproponowana przez Wolańską(1989: 9), najczęściej dziś wykorzystywana w literaturze fachowej definicja uznaje za rekreację ruchową„te wszystkie zajęcia

0    treści ruchowo-sportowej lub turystycznej, którym człowiek oddaje się z własnej chęci w czasie wolnym dla odpoczynku, przyjemności i rozwoju własnej osobowości”. Traktowane autotelicznie lub instrumentalnie, stanowią one wyraz dbałości o zdrowie, samopoczucie, sprawność i kondycję fizyczną.

Rekreacja ruchowa to często uprawianie sportu, definiowanego jako działalność celowa, ujęta w reguły, ukierunkowana na podnoszenie sprawności fizycznej

1    przybierająca postać walki z sobą samym lub z innymi, zawierająca też pierwiastek zabawy. W powszechnym użyciu sport tego typu nazywa się sportem rekreacyjnym i traktuje go jako sposób przyjemnego spędzania czasu wolnego indywidualnie lub zespołowo.

Prowadząc rozważania terminologiczne w zakresie pojęć funkcjonujących w praktyce rekreacyjnej, nie sposób pominąć sformułowania sport dla wszystkich.

Pojęcie to, u nas nowe, lecz uznane w skali międzynarodowej, zaistniało w świecie sportu w 1966 r. Pierwotnie traktowane było jedynie jako hasło propagujące prawo każdego człowieka do sportu, do korzystania z możliwości uczestnictwa w sporcie. Obecnie jest zapisane na trwałe w nomenklaturze kultury fizycznej.

Pojęcie sportu dla wszystkich wiąże się z uniwersalną definicją sportu, opublikowaną w 1992 r. w Europejskiej Karcie Sportu (Wolańska 1999: 65). W definicji tej sport oznacza „wszystkie formy aktywności fizycznej, które przez dorywczy lub zorganizowany udział ukierunkowane są na ekspresję lub doskonalenie sprawności i kondycji fizycznej i psychicznego dobrostanu, kształtowanie stosunków społecznych lub które prowadzą do uzyskania wyników we współzawodnictwie sportowym na różnych poziomach”.

Zgodnie z intencją Rady Europy o pełnej dostępności działalności sportowej dla każdego człowieka Europejska Karta Sportu nie dzieli sportu na określone kategorie, choć mówi o różnych poziomach sportowego współzawodnictwa. Motywy udziału, poziom i charakter współzawodnictwa zdecydował o wyróżnianiu w codziennej praktyce różnych odmian sportu. Mówi się o sporcie ludzi pełnosprawnych fizycznie i niepełnosprawnych, o sporcie amatorskim, kontraktowym i zawodowym, o sporcie klasyfikowanym i nieklasyfikowanym (Naglak 1999).

Sport dla wszystkich w ujęciu teorii i praktyki rekreacyjnej ma cechy charakterystyczne dla sportu nieklasyfikowanego (wyróżnik „nieklasyfikowany” podkreśla, że osiągane podczas współzawodnictwa sportowego wyniki interesują tylko uczestnika), pozwalające nazywać ten typ działalności człowieka rekreacyjną działalnością sportową które to określenie jest powszechnie stosowane.

Rekreacyjna działalność sportowa (w rozumieniu sportu dla wszystkich) ma miejsce wtedy, gdy spontaniczna i systematyczna aktywność motoryczna staje się zjednej strony zabawą z drugiej zaś swoistą grą w której dominuje swoboda mimo określonego stopnia zorganizowania. Definiuje się jąjako działalność człowieka ukierunkowaną na utrzymanie zdrowia, doskonalenie osobowości, hamowanie inwolucji sprawności fizycznej oraz regenerację sił psychicznych i fizycznych przez wykorzystywanie form ćwiczebnych i form współzawodnictwa różnych dyscyplin sportu, unikając jednostronności. Celu tych zabiegów nie stanowi mistrzostwo w opanowaniu dyscyplin - choć ono bardzo często zwraca uwagę innych i wzbudza podziw. Oczekiwaną wartościąjest uzyskanie trwałych dyspozycji psychicznych, fizycznych i motorycznych.

W tej swoistej grze przewijają się elementy napięcia, niepewności, szansy, które wprowadzają człowieka w ciekawy świat. Wystawiane zostają na próbę jego zdolności (psychiczne, fizyczne, motoryczne), siły duchowe (odwaga, zdolności przewidywania i podejmowania decyzji) i umiejętności. Uczestnictwo w tak postrzeganym sporcie jest źródłem jednostkowej radości i przyjemności pochodzących z „czystego” ruchu fizycznego, a także z przestrzegania norm, godnych postaw i zachowań opierających się na podstawowych regułach moralnych.

Systematyczne uczestnictwo w sporcie dla wszystkich i w innych formach realizacji aktywności rekreacyjnej wiąże się z pojęciem rekreacyjnego stylu życia.

Rekreacyjny styl życia to wyrażanie przez codzienne zachowania trwałych, silnych i pozytywnych postaw wobec rekreacji oraz dążenie przez podejmowanie ulubionych czynności do pozyskania wartości, które stanowiąjej istotę. Pojęcie to coraz częściej wykorzystuje się w badaniach nad aktywnym wypoczynkiem, ponieważ jest podstawową kategorią pozwalającą na opisywanie społecznego zróżnicowania tego zjawiska. Przyjmując rekreacyjny styl życia za narzędzie badania właściwości jednostek oraz struktur grup społecznych, można lokalizować ludzi w przestrzeni społecznej.

Ludzie, uczestnicząc w rekreacji, wykorzystują do tego celu środowisko fizyczne i społeczne, w tym otaczającą ich przyrodę (przekształconą rzadziej naturalną) oraz ogół czynników (warunków) rzeczowych i osobowych powstających w wyniku ich społecznego współistnienia i współdziałania, wyznaczający ich zachowania rekreacyjne. Otoczenie to nazywane jest środowiskiem rekreacyjnym. Częściej jednak występującym w literaturze przedmiotu pojęciem, z uwagi na odniesienie się do przestrzennego aspektu zachowania się, jest pojęcie przestrzeni rekreacyjnej.

Przestrzeń rekreacyjna to ta część przestrzeni geograficznej, która ma cechy korzystne dla realizacji różnych form zachowań w czasie wolnym, jak również charakteryzuje się istnieniem procesów rekreacyjnych o rozmiarach istotnych społecznie i przestrzennie (Drzewiecki 1992).

Kowalczyk (2000), nadając wykorzystywanej przestrzeni sens socjologiczny lub bliski geografii humanistycznej, wprowadza termin przestrzeń wypoczynku-przestrzeń spostrzeganą przez jednostkę z uwzględnieniem jej potrzeb wypoczynkowych. Jest to przestrzeń, w której mają miejsce zachowania związane z aktywnościąsłużącąoderwaniu się od stałych, codziennych obowiązków, uwol-

41