medsadowa7

Ryc. 4.21. Rażenie prądem elektrycznym przez wytworzenie tzw. napięcia krokowego.

ciała przypominające głębokie rany rąbane, połączone z amputacjami. Różnicowanie tych zmian, jeśli okoliczności śmierci nie były znane, polega przede wszystkim na stwierdzeniu obok istniejących obrażeń mechanicznych także zmian termicznych, zwłaszcza na włosach (charakterystyczne perłowate stopienie keratynyp Wśród zjawisk związanych z elektrycznością należy wspomnieć, że linie przesyłowe wysokiego napięcia rzędu kilkuset tysięcy woltów wytwarzają w promieniu do kilkunastu metrów pole elektromagnetyczne, które może powodować zaburzenia czynności niektórych urządzeń elektrycznych, w tym także rozruszników serca.

Należy również przypomnieć o dużym znaczeniu prawidłowego ratowania osób rażonych prądem. Do najważniejszych objawów rażenia prądem należy wystąpienie spadku ciśnienia krwi, cechy wstrząsu,^Sezdechu i odruchowego za-trzymania czynności serca. We wszystkich tego rodzajuprzypadkach należy podjąć szybką akcję ratownieząrzaczynając ją od odłączenia prądu i przerwania obwodu przechodzącego przez ciało rażonego. Należy zachować ostrożność izolacyjną (rękawice). Szybko też trzeba rozpocząć reanimację z masażem serca i sztucznym oddychaniem usta-usta, ewentualnie podając środki przeciwwstrząsowe. Podkreślić należy konieczność stosowania długotrwałej akcji reanimacyjnej, aż do przywrócenia oddechu i czynności serca, nawet po upływie długiego czasu. W wielu tego rodzaju przypadkach dochodzi bowiem jedynie do czynnościowego uszkodzenia narządów.

4.12. Uszkodzenia popromienne

Coraz częściej na skutek powszechnego używania różnych form energii promienia tej, w tym także energii atomowej (pierwiastki radioaktywne, zastosowani*' izotopów, defektoskopia, elektrownie atomowe, cele wojskowe—bomba atomowa i wodorowa) dochodzi do ciężkich i śmiertelnych skutków popromiennych Przewlekłe działanie popromienne, zwłaszcza powtarzających się małych dawek promieniowania, obejmuje skutki nie w pełni zbadane. Mogą to być odległe skutk i dotyczące powstawania nowotworów, aplazji szpiku kostnego, a także nie znano •.klitki genetyczne, które mogą być dziedziczone. Natomiast skutki ostre, zwią y.ruie czasowo z silnym napromieniowaniem, są uzależnione od obszaru napromienionego odcinka ciała, przy czym działanie to może być miejscowo (oparzenie, martwica poradiacyjna) lub też ogólne, np. po naświetleniu narządów wewnątrz tiych.

i tu

Szkodliwe działanie energii jonizującej odnosi się do kilku rodzajów promień i < > wań, których źródłem mogą być zarówno urządzenia techniczne (np. aparaty rtg energia atomowa), jak i naturalne (pierwiastki promieniotwórcze, promieni' kosmiczne). W szerokim ujęciu można mówić o szkodliwości wszystkich form energii przenoszonej przez ruch falowy lub też na skutek promieniowania knrpuskulamego. Można więc rozróżnić szkody na zdrowiu wywołane promienie waniem: świetlnym (promieniowanie widzialne, podczerwone, nadfioletowe, łasi iowe), radiowym, akustycznym (ultradźwięki).

Promieniowanie świetlne w przypadku długiej ekspozycji może prowadzić tle ■ 'parzenia termicznego, a także do szkodliwego działania fototoksycznego i foto alergicznego. Te ostatnie zmiany powstają po dłuższym okresie utajenia, mogą przybierać charakter odczynów zapalnych skóry. Szkody wywołane działaniem fal akustycznych, naddżwiękowych mogą prowadzić do objawów skazy krwotoczne) w narządach, zwłaszcza w mięśniu sercowym. Uszkodzenie spowodowane prze/ promienie lasera polegają na odcinkowej nekrobiozie i martwicy o różne! głębokości i szerokości, zależnie od gęstości wiązki laserowej.

Wśród promieniowania elektromagnetycznego i korpuskulamego należy uwzględnić wybitnie szkodliwe i silnie przenikliwe promieniowanie rtg (promie nie X), następnie także promieniowanie korpuskulame szybkimi neutronami W zakresie promieniowania korpuskulamego ograniczoną szkodliwość mogą wykazywać: promieniowanie alfa (jądra helu), promieniowanie beta (wolne elck trony). Pomiar dokonanych napromieniowań określają następujące jednostki liryczne:

1. Jednostką promieniowania określającą dawkę promieniowania pochłonięte go iestwidług SI grej~(€łvk-dawn» jednostka — rad. 1 rad - OiOTTJy'

Z Jeclnóstką ekspozycji na pnjffllliKiÓWałllć twardćTfest według STkulomli M kilogram (C/kg); dawna jednostka — rentgen (R). 1 R = 0,258 mC/kg.

3.    Moc dawki ekspozycyjnej określa według SI amper na kilogram (A/kg)i dawna jednostka — rentgen na sekundę (R/s). 1 R/s = 0,258 mA/kg.

4.    Równoważnik dawki pochłoniętej określa według SI dżul na kilogram (J/kq), dawna jednostka — rem. 1 rem = 100 J/kg.

5.    Jednostką aktywności ciała promieniotwórczego jest bekerel (Bq); dawno jednostka — kiur (Ci). 1 Ci — 37 GBq.

Promieniowanie jonizujące uszkadza przede wszystkim szczebel komórkowy, a zwłaszcza jądro komórkowe z aparatem chromosomalnym (DNA). Duże dawlu energii powodują rozpad jądra komórkowego. Zaburzenia biochemiczne polegali) na przesunięciu elektrolitów i wytworzeniu wolnych rodników organiczny h, głównie organicznych nadtlenków, którym przypisuje się cechy zaburzająre przemianę tłuszczową i właściwości działania kancerogennego. Długotrwali działanie energii jonizującej zaburza proces podziału komórkowego, co został" wykorzystane w radioterapii nowotworów.

W sytuacji wybuchu bomby atomowej i wodorowej oprócz działania energii promienistej niszczącej wszelkie formy życia dochodzi także do bezwzględnego działania wysokiej temperatury i eksplozji, a później także do wtórnego opadu chmury radioaktywnej. W czasie eksplozji atomowej w sąsiedztwie wybuc hu dawka ekspozycyjna wynosi 10000 R (2580 mC/kg). Zmniejsza się ona stopniowe dochodząc do 1 R (0,258 mC/kg) w promieniu 3 km. Bomba wodorowa powodu j«> wyzwolenie zwielokrotnionej energii promieniowania, osiągając dawkę ekspozy cyjną 300 R (77 mC/kg) jeszcze w odległości 300 km.

Określenie wielkości dawek powinno uwzględniać czas ich trwania. W /.asm Iz In napromienienie w granicach 2QQ.rad0wX2.Gy) może powodować objawy kliniczne y. ostrymi cechami popromiennymi. 400 radów (4 Gy) jest uważano za I ID_>U

Śmiertelne dla 50% rwgnomieniónyrk. Duwki 700 rtulów i wyższe są śmletlelue