mity064

130 Mirosław (I)

Mirosław (I) - legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 34-35) trzeci syn -» Chwalimira II. W podziale królestwa za życia ojca przypadło mu Podgorie. Zginął tragicznie wraz z towarzyszami w czasie burzy na jeziorze Balta (Szkoderskie), gdy udawał się z wizytą do starszego brata. Jego dzielnicę przejął brat -»Petrysław (II).

Mladka - u Dalimila jedna z wojowniczych dziewcząt walczących pod wodzą -» Wlasty przeciwko —» Przemysłowi.

Mnata - legendarny władca czeski. Kosmas z Pragi (I, 9) wymienia go jako trzeciego po —> Przemyśle księcia czeskiego, następcę -» Niezamysła, nie podając (podobnie jak w XV w. E. S. Piccolomini i Długosz) żadnych bliższych danych. Następcą Mnaty miał być —» Wojen.

Mokosz - bóstwo Słowian wschodnich. „Wyjątkowo realnie przedstawia się bóstwo żeńskie Mokosz wymienione przez kronikę i inne źródła" (St. Urbańczyk; zob. przegląd tych źródeł u A. Brucknera, s. 87-88) tylko na Rusi. Występuje zwykle obok —» wił, —» rodzanic, co prawda także w towarzystwie bóstw zindywidualizowanych, jak Siem i Rgieł (zob. Si(e)margł), Chors, Perun, Wołos (zob. Weles), Rod, Pere-płut, co mogłoby wskazywać na to, że mamy do czynienia z bóstwem niższego rzędu, demonem, ale nie jest to pewny wniosek. Nie widać także pewniejszych podstaw do przyjmowania, jak to niekiedy zdarza się w nauce, związku Mokoszy z wykroczeniem seksualnym (onanizmem), gdyż w niejasnych z reguły przekazach źródłowych Mokosz występuje obok „malakiji", czyli onanii (odnośny tekst brzmi następująco: „i Mokosz czczą i malakiję, to jest onanię bardzo czczą, to jest bujakimi", a więc „Mokosz i malakija to dwie zupełnie odrębne rzeczy" (A. Bruckner). „Dziwnym trafem właśnie z całego kanonu Wło-dzimierzowego ona jedynie w pamięci ludowej do dziś ocalała" -stwierdził tenże Bruckner - „a to w charakterze demona domowego, w szczególności przędzy i prządek oraz strzyżenia, to jednak nie była chyba pierwotna funkcja Mokoszy, jeśli jej nazwę należy nawiązać do moknienia (...), które wypadałoby raczej kojarzyć z deszczem" (H. Łow-miański). A. Gieysztor widzi w Mokoszy wschodniosłowiański refleks prastarego kultu ziemi-matki. Nazwa Mokosz nie jest jasna, próbowano ją wywodzić z języka słowiańskiego (od mok „moczyć"), z sanskryckiego makha „szlachetny, bogaty"), a także łączyć z nazwą fińskiego plemienia Moksza. Występujące na różnych obszarach Słowiańszczyzny dość liczne nazwy miejscowe o identycznym lub zbliżonym rdzeniu są zbyt niepewnym argumentem za ogólnosłowiań-skim charakterem kultu Mokoszy.

mora - zob. zmora.

Mosoch (Moskwa) - rzekomy protoplasta Słowian lub Moskwi-czan. Postać biblijna (zwłaszcza Rdz 10,2, Ezech 38,2; w Biblii Tysiąclecia Meszek). Według Księgi Rodzaju szósty syn —> Jafeta. Od czasów Józefa Flawiusza od Mosocha wywodzono Kapadoków - mieszkańców Kapadocji w Azji Mniejszej (tak jeszcze Długosz, s. 90). Chociaż na ogół w tradycji polskiej Słowian wywodzono od -» Wandala, potomka —> Alana, a zatem z innej linii Jafetydów, po raz pierwszy Bernard Wapowski (1456-1535) w nie zachowanej do dziś, ale wykorzystywanej i cytowanej przez Marcina Bielskiego i Macieja Stryjkowskiego części swego dzieła nawiązał Słowian do Mosocha: „od Mosocha patriarchy naszego, szóstego syna Jafetowego i od jego potomków: Russa, Lecha i Czecha, wszyscy Russacy, Polacy, Moskwa, Bul-garowie, Czechowie, i ile ich kolwiek Sławańskiego języka pod niebem używa, prawdziwy wywód i początek narodu mają" (M. Stryjkowski 1846, s. 91). „Mosoch tedy, syn Japhetów szósty, wnuk Noego za Sarmatem, albo Sarmatą krewnym swoim [tutaj powołanie się na Księgę Rodzaju i Starożytności żydowskie Józefa Flawiusza 1,14 - J. S.j, ruszywszy się od Babilonu, po owym zamięszaniu języków, z narodem swoim wszystkim i z synami Istrowymi, to jest z Sławaki, którzy się do nich przyłączyli, jako Berosus [dziejopis chaldejski - J. S.] pisze, ciągnęli obadwa przez Armeńskie góry i Scitijskie albo Tatarskie pola ze wschodnich krain ku pułnocnym częściom świata, a naprzód nad brzegami Pontskiego albo Czarnego Morza osiedli roku 31 po potopie, a od panowania Nemrotowego w Babilonie roku 25, a według inszych historików i geographów, od potopu 175, a od Adama 1830, narody się Ruskie poczęły sławańskiego języka, których zdawna Pismo Ś. w Bibliej, i wszyscy starzy historikowie nie Russakami ani Rus-