mity108 (2)

218 Turupit

Turupit - zob. Porewit.

Twardosław - legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 16) syn i następca —> Chranimira. Latopisarz tylko tyle potrafił o nim powiedzieć, że „odzyskawszy ziemię swego ojca umarł". Zmarł bezpotomnie, wobec czego tron objął jego siostrzeniec —> Ostriwoj.

Tyron - legendarny wódz czeski. Według Kosmasa z Pragi (I, 12) tchórzliwy książę —> Neklan wysłał Tyrona na bitwę przeciw Łucza-nom księcia —> Włościsława. Tyron był „mężem znakomitym urodą ciała, wiekiem i imieniem (...), drugim po księciu władzą" i słynął jako dzielny wojownik. Neklan nakazał mu włożyć szaty książęce i dosiąść jego rumaka - wszystko w tajemnicy zarówno przed wrogami, jak również przed własnym wojskiem. Do bitwy doszło na polu Tursko (nazwa zapewne od imienia zwycięskiego Tyrona) na pograniczu między Czechami a Łuczanami. Czesi pierwsi zajęli pozycje i oczekiwali przeciwnika. Tyrona podniosłym przemówieniem zachęcał ich do bitwy. Przewidując możliwość własnej śmierci w bitwie, zarządził, by w takim przypadku pochowano go na tym właśnie pagórku i wzniesiono „mogiłę, na wieki po mnie nazwaną". Istotnie, poległ, prowadząc swe wojska do zwycięskiej bitwy, walcząc dzielnie, „dopóki, nadziany włóczniami jakby jeż, nie padł w środku rzezi na wielki stos poległych". U Piccolominiego Tyron występuje pod imieniem Scłercius i Sclericus (zapewne błąd kopisty lub wydawcy; w innym wydaniu: Sdercius), u Pulkawy jako Sder, u Długosza - Sdercius (Zderyk).

Tyszemir - legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 27-28) syn (pogrobowiec) —> Pawlimira I-Bella. Po śmierci jego ojca Raszka ponownie odpadła od królestwa, „nie uznając nad sobą osoby królowej ani jej synów". Wierna pozostała tylko Trawunia. Gdy Tyszemir dorósł, ożeniono go z córką bana -> Czudomira z Białej Chorwacji. Miał z nią dwóch synów: -» Prelimira i —> Kreszimira. Gdy podrośli, posłał Kreszimira do swego teścia, władającego Białą Chorwacją, z poleceniem zebrania wojska i wyprawienia się przeciw banowi Bośni. Sam wraz z Prelimirem oraz ludem Trawuni wyprawił się przeciwko banowi Prewalitany. Już na początku wojny ban ów zginął, raniony Tyszemir zmarł także. Królestwo objął po nim Prelimir.

u

ubożę, ubożę - zob. demony domowe, udelnicy - zob. rodzanice.

Unisław - legendarny książę czeski. Kosmas z Pragi (1,9) wymienia go jako następcę —» Wojena i piątego władcę po -» Przemyślu, nie podając żadnych bliższych danych. Późniejsze źródła czeskie (Picco-lomini), a za nimi Długosz, twierdzą, że był on księciem Prażan, podczas gdy jego brat Wratysław (w rzeczywistości:    Włościsław)

miał panować nad Łuczanami (Żatczanami). Następcą Unisława miał być -»Krzesomysł.

upiór (wampir) W przeciwieństwie do różnych innych kategorii istot demonicznych (zwłaszcza demonów domowych), „cokolwiek Słowianie prawią o (...) wampirach wzgl. upiorach, tchnie bezgraniczną dzikością" (K. Moszyński). Imponująca jest wielość i żywotność wątków o upiorach. Upiór może występować jako duch człowieka zmarłego i jako żywy trup (względnie trup ożywiony przez własnego lub złego ducha). Upiory pastwią się nad żyjącymi, pijąc ich krew, żrąc ich mięso, dusząc itp. Niekiedy obiektem ich agresji mogą być także zwierzęta domowe, kiedy indziej kieruje się ona wyłącznie lub przeważnie przeciw własnym krewnym i rodzinie. Etnografia i archeologia dostarczają licznych dowodów żywotności wiary w upiory oraz zabiegów mających na celu ochronę przed nimi (wrzucanie trupa do bagna, zasypywanie kamieniami, obcinanie głowy, przebijanie ciała