MRR5

sr 3 s

Wbrew teoriom Tylora i jego —¹koly głoszącym, że pierwszą Sm^ religii może być jedynie animizm, angielski antropolog R. R. sądził, że ową wiarą w istnienie nieosobowej siły można uważać jj preanimistyczną fazę religii. Na razie nie chcemy precyzong w jakim stopniu można mówić o „pierwszej fazie" religii. Tak nie chcemy rozstrzygać, czy ustalenie jakiejś fazy pin wotnej nm równoznaczne z odkryciem „początków” religii. Podaliśmy Irńy^ przykładów mana jedynie po to, aby wyjaśnić dialektykę kratofaŁj i hierofanii na płaszczyźnie najbardziej elementarnej (należy n.

jaśnie, że „najbardziej elementarna” nie oznacza tu wcale oajhaj    _n

dziej pierwotnej” z punktu widzenia psychologicznego ani ją.    «

starszej” z punktu widzenia chronologicznego; płaszczyzna tłtMt.    c

tama oznacza pewną prostą i jawną odmianę hierofanii). jPrzyta-    n

czone wyżej przykłady posłużyły nam do zilustrowania taktu, ■ kratofania czy hierofania wyodrębnia pewien przedmiot od innych    ■

w tym samym stopniu, co niezwykłość, nadzwyczajność, nowość. Zauważmy jednak, że l^c pojęcie mana, choć występuje i w innych

religiach poza środowiskiem im I »m zyjskim, nie jest pojęciem powszechnym i wobec tego nie modemy uważać, by representouati ano pierwszą fazę wszelkiej religii; i niesłuszne jest uważać mat za siłę nieosobową. i

: Rzeczywiście istnieją inne ludy paca Melanezją >, które znają lepi ro3zaju silę zdolną do    przedmiotom mocy i rzeczywwMti

w pełnym tego słowa znaczeniu. Siuksowie nazywają tę siłę traka*: krąży ona wszędzie w kosmosie, lecz przejawia się w zjawiskach nadzwyczajnych (takich jak słońce, księżyc, grzmot, wiatr itd.) jak również w niezwykłych osobistościach (czarownikach, chrześcijan skich misjonarzach, istotach mitycznych i legendarnych itd.). IroW posługują się wyrazem arenda dla oznaczenia tego samego pojąds: burza zawiera arenda; orenda ptaka, którego trudno schwytać, jsd nieuchwytne; człowiek szalony jest pastwą swojego orenda itd. Dfaj oznaczenia tego samego pojęcia mana Huroni posługują się wyraża* oki, ludy na Antylach — remi. Pigmeje afrykańscy (Bambuti) —

¹ Mana zresztą nie jest pojęciem ogólnomelanezy jsk im. skoro nie jest OM znane na wyspach: Ontong Jawa (jedna z Wysp Salomona), na Wogeo (Kom Gwinea; Hogbin, Mana, s. 268 nad, na Wagawaga, Tubę tubę itd. (Capeii, Ik irord „mana?, s, 92).