40509

Referendum i jego klasyfikacje.

Podmiotem uprawnionym do zainicjowania referendum może być prawnie określona liczba uprawnionych obywateli (dwóch lub określony odsetek uprawnionych do głosowania), obywatele występujący z inicjatywą ludowa, parlament, głowa państwa, organy regionalne lub część składowa federacji. Z technicznego punktu widzenia możliwość ustosunkowania się przez obywateli do przedmiotu referendum jest ograniczona do wyboru między rozwiązaniami alternatywnymi. Najczęściej decyzja zapada dzięki odpowiedziom .tak" lub .nie" na postawione pytania (pytanie).

Przyjęta w drodze referendum ustawa ma moc równą ustawie uchwalonej przez parlament Sporne jest tutaj, czy parlament może zmieniać lub uchylać w drodze własnych ustaw postanowienia podjęte w drodze referendum. Niektórzy przedstawiciele prawa konstytucyjnego stoją na stanowisku, iż kompetencja zmiany lub derogacji należy do tego podmiotu, który daną ustawę uchwalił.

W praktyce ustrojowej współczesnych państw demokratycznych, poza Szwajcarią, referendum nie odgrywa dużej roli i ilość przeprowadzanych referendów nie jest duża W ostatnich latach obserwuje się jednak wyraźną tendencję ożywienia tej instytucji i przekazywania suwerenowi rozstrzygania najważniejszych kwestii (widać to np. w Wielkiej Brytanii, Polsce, Austrii).

Według kryterium wymagalności dla ustanowienia określonej regulacji prawnej lub podjęcia decyzji wyróżnia się:

1)    referendum obligatoryjne - obowiązek przeprowadzenia wynika z konstytucji, która wskazuje jakie decyzje i w jakich sytuacjach, aby stały się prawomocne, muszą zostać przyjęte w referendum W przypadku referendum tego rodzaju, na ustawowo określonych organach spoczywa obowiązek jego przeprowadzenia.

Nie jest przy tym możliwe zastąpienie formy referendum jakąkolwiek inną;

2)    referendum fakultatywne - jego przeprowadzenie zależy od woli uprawnionych organów, które według własnego uznania podejmują decyzję w tej sprawie. Akty prawne lub rozstrzygnięcia określonego typu mogą. ale nie muszą, dla swej ważności być zatwierdzone w drodze referendum. Skutki referendum fakultatywnego są takie same jak referendum obligatoryjnego Oznacza to. iż organ jest związany wynikiem takiego referendum.

Według kryterium zasięgu terytorium, na którym zostało zarządzone referendum wyróżnia się:

1)    referendum ogólnokrajowe - w tym przypadku uprawnionymi do głosowania będzie ogół obywateli państwa.

Referendum to przeprowadzane jest na całym terytorium państwa i dotyczy spraw szczególnie dla tego państwa istotnych. Możliwe jest wprowadzanie ograniczeń w postaci uprawnienia do głosowania tylko tych obywateli państwa, którzy zamieszkują na jego terytorium:

2)    referendum lokalne - udział w nim wziąć mogą wyłącznie obywatele zamieszkali na terytorium określonej jednostki podziału terytorialnego państwa Przedmiotem tego referendum są sprawy o charakterze lokalnym, mające istotne dla danej społeczności znaczenie.

Według kryterium materii, jakich dotyczyć ma głosowanie wyróżnia się:

1 )referendum konstytucyjne- przedmiotem jest uchwalenie lub zmiana konstytucji

2)    referendum ustawodawcze - dotyczące podjęcia ustawy

3) referendum w sprawie samoopodatkowania np. mieszkańców gminy

Według kryterium czasu przeprowadzenia referendum (tzn po uchwaleniu określonego aktu lub przed jego uchwaleniem) wyróżnia się:

1)    referendum ratyfikacyjne - występuje wtedy, gdy akt prawny, przyjęty przez organ państwowy, nie jest prawomocny (można go uznać za projekt), a staje się taki dopiero po przyjęciu w referendum:

2)    referendum opiniodawcze (konsultatywne) • występuję, gdy organ państwa, uprawniony do podejmowania aktów prawnych, pragnie przed ich wydaniem zapoznać sie z opinią społeczeństwa