Obraz
1

250 A. R. Radcliffe-Brown - Wyspiarze z Andamanów

A zatem, jak widać, nie tylko zwyczajny taniec, ale również taniec wojenny oraz spotkania taneczne zawdzięczają swoje miejsce w życiu wyspiarzy z Andamanów faktowi, iż są sposobami integrowania jednostek w harmonijną całość, a jednocześnie pozwalają członkom wspólnoty rzeczywiście i intensywnie odczuć ich relacje z owąjednością, do której należą. Specjalne tańce w trakcie ceremonii inicjacyjnych i przy innych okazjach, będą omówione w dalszej części tego rozdziału w oparciu o powyższą interpretację.

Z okazji tańca - a szczególnie jeśli jest on wyjątkowo ważny, tak jak taniec wojenny, czy w trakcie spotkania dwóch grup - tancerze upiększają się, zakładając różne ozdoby, oraz malują ciała czerwonym barwnikiem i białą glinką. W związku z tym, wyjaśnienie roli tańca nie może być uznane za pełne, jeśli nie rozpatrzymy znaczenia związanego z tym upiększaniem.

Jeśli wyspiarz z Andamanów zostanie zapytany, dlaczego przystraja się do tańca, zawsze odpowie, że chce dobrze wyglądać, pragnie poprawić swoją aparycję. Innymi słowy, jego świadomą motywacją jest własna próżność.

Jedną z cech tańca, i nie jest ona mało ważna, jest to, że daje on możliwość połechtania własnej próżności. Tancerz, pomalowany i obwieszony ozdobami, w przyjemny sposób staje się świadomy siebie, swoich umiejętności i swojej sprawności, a zatem zdaje też sobie sprawę z relacji z innymi, z ich podziwu, rzeczywistego lub możliwego, a co za tym idzie z ich aprobaty i dobrej woli. Pokrótce, przyozdobiony tancerz ma poczuje własnej wartości. Możemy zatem stwierdzić, że najważniejszą funkcją ozdabiania ciała jest wyrażenie lub podkreślenie własnej wartości jednostki.

To wyjaśnienie stosuje się tylko do ściśle określonych ozdób i sposobów malowania ciała. Chodzi o ozdabianie białą glinką i, ewentualnie, czerwonym barwnikiem, które wykonuje się z okazji tańca lub innych obrzędów. Ponadto dotyczy takich ozdób jak te zrobione z siatki oraz muszli Dentalium, które wchodzą w skład tego, co można nazwać ceremonialnym strojem andamańskim. Chodzi o takie ozdoby, o których krajowcy mówią, że używają ich, żeby dobrze wyglądać.

Okoliczności, w których stosuje się te ozdoby są ściśle określone przez obyczaj. Innymi słowy, społeczeństwo dyktuje jednostce, kiedy i jak wolno jest jej wyrazić swoją osobistą wartość. Oczywiście, próżność odgrywa ważną rolę - znacznie bardziej istotną u ludów prymitywnych, takich jak Andamanie, niż wśród nas - jeśli chodzi o wpływanie na zachowanie jednostki wobec towarzyszy i w związku z tym, społeczeństwo musi mieć jakieś środki kontrolowania i kierowania tym sentymentem, by służył kolektywnym celom. Jak widzieliśmy, taniec jest wyrazem jedności i harmonii wspólnoty, przy czym społeczeństwo dopuszcza nieskrępowaną ekspresję osobistej próżności, pilnując jednocześnie, żeby jednostka nauczyła się odczuwać, nawet jeśli tylko podświadomie, że jej własna wartość zależy od harmonii między nią a kompanami.

Panna młoda i pan młody są pomalowani białą glinką i noszą ozdoby z muszli Dentalium następnego dnia po ślubie. Jak widzieliśmy, małżeństwo zakłada zmianę statusu społecznego i możemy stwierdzić, że powoduje zwiększenie wartości poślubionej pary - pozycja społeczna żonatego mężczyzny i zamężnej kobiety jest znacznie wyższa niż kawalera czy panny. Po ślubie są oni bardziej poważani przez swoich towarzyszy niż wcześniej. W związku z tym, uważa się za stosowne podkreślanie indywidualnej wartości panny młodej i pana młodego, aby oni sami oraz ich kompanii zwrócili na to uwagę - i to właśnie jest funkcją malowania i ozdabiania.

Po zakończeniu ważniejszych ceremonii inicjacyjnych, takich jak jedzenie żółwia, inicjowany jest pomalowany białą glinką i czerwonym barwnikiem oraz nakłada ozdoby z muszli Dentalium. Odpowiada to w pełni upiększeniom panny młodej i pana młodego. Dzięki ceremoniom, przez które przechodzi, inicjowany nabywa nową godność i znaczenie, a dzięki spełnieniu zwyczajowych wymagań zasługuje na aprobatę ze strony towarzyszy. Upiększanie jego ciała po ceremonii, jest zatem wyrazem jego podwyższonej wartości społecznej.

Zmarły przed pogrzebem jest ozdabiany w tej samej manierze, co ciało tancerza. Możemy przyjąć, że jest to sposób, w jaki, pozostający przy życiu krewni i przyjaciele, wyrażają szacunek dla zmarłego, tj. ich poczucie jego wartości. Nie powinniśmy jednak sądzić, iż wierzą oni, że zmarły jest świadomy tego, co robią. Czynności te wykonują, by zadowolić siebie, a nie ducha. Kiedy mężczyzna jest pomalowany czuje szacunek i dobrą wolę ze strony towarzyszy, a ci, którzy patrzą na niego, w każdym razie w przypadku pana młodego i inicjowanego, uświadamiają sobie, że zasługuje na ich poważanie. A zatem, aby wyrazić szacunek dla zmarłego upięk-szająjego pozbawione życia ciało. Dlatego też im większą estymącieszyli się mężczyzna lub kobieta, tym bardziej starannie ozdabia się ich po raz ostatni.

Konkludując, możemy więc stwierdzić, że malowanie ciała białą glinką i noszenie ozdób z muszli Dentalium jest rytuałem czy ceremonią, poprzez który wartość jednostki dla społeczeństwa jest wyrażana przy odpo-