Obraz2 5

26 I. Instytucje opieki i pomocy społecznej - ogólny model analizy

zwala ujmować rzeczywistość społeczną jako proces o charakterze raczej ewolucyjnym niż rewolucyjnym, w którym dokonuje się konfrontacja świata teorii i zasad normatywnych z jednej strony, a z drugiej świata realnych zachowań ludzi i systemów⁴⁶.

Opieka i pomoc społeczna stanowią dobry przykład długotrwałego rozwoju instytucji, gdzie wyraźnie są odciśnięte sekwencje rozmaitych wydarzeń, które w taki lub inny sposób kształtowały ich oblicze. Z analiz historyków lub socjologów wykorzystujących historyczne źródła wiemy, że znaczna rola w kształtowaniu publicznej opiekuńczości państwa przypadała, z jednej strony, zakorzenionym w dominujących ideologiach poglądom na miejsce i rolę jednostki w społeczeństwie, a z drugiej - rozmaitym, trudnym do przewidzenia zdarzeniom (klęskom żywiołowym, epidemiom, wojnom itp.), które w mniejszym lub większym stopniu mogłyby zagrozić stabilizacji ładu społeczno-politycznego⁴⁷. Rozdzielenie rozmaitych racji moralnych i instrumentalnych uzasadniających istnienie określonego systemu ochrony socjalnej wydaje się trudne, o ile w ogóle możliwe. Dla mnie nie ma to większego znaczenia, natomiast istotne jest to, że instytucje mają swoją inercję - ale także i „żywotność” - tzn., że jesteśmy w stanie wskazać zarówno na takie elementy opieki i pomocy społecznej, które raz wprowadzone trwają mimo zasadniczych zmian strukturalnych ładu społecznego, jak i na takie, które nie mają własnych antecedensów.

2.3. Instytucjonalny kontekst zjawisk społecznych

Aby uchwycić istotne czynniki kształtujące instytucje opieki i pomocy społecznej nie wystarczy ograniczyć się do analizy samych działań podejmowanych wobec nich (odgórnie narzucanych projektów zmian) i w ramach nich (wypracowanej rutyny postępowania wobec recypientów, używanych środków i metod itp.)⁴⁸. Stanowią one co prawda dwa kluczowe elementy analizy, ale jej nie wyczerpują. Talcott Parsons dowodził, że: (...) rozważanie możliwości zmian wewnątrz instytucji wymaga potraktowania ich w sposób systematyczny z uwzględnieniem współzależności z innymi głównymi elementami systemu⁴⁹.

Otoczenie instytucjonalne jest ważne, gdyż może istotnie wpływać na zakres świadczonej opieki czy pomocy, formy ich udzielania, strukturę recypientów itp.

^4I> Zob. W. Morawski, „Zmiana instytucjonalna. Społeczeństwo, gospodarka, polityka”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, str. 10, 11.

⁴⁷ Przykłady rozwoju instytucjonalnych form opieki społecznej na skutek niespodziewanych wydarzeń mogących zagrozić stabilności społeczno-politycznej w trzech wczesnonowożytnych miastach Europy podaje B. Geremek, „Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia”, Czytelnik, Warszawa 1989, str. 164-175.

⁴* Zob. F. Longstreth, S. Steinmo, K. Thelen (red.), „Structuring Politics. Historical Institutionalism in Comparative Analysis”, Cambridge University Praess, Cambridge 1992, str. 7. Zob. także P.J. DiMag-gio, W.W. Powell (red.), „The New Institutionalism in Organizational Analysis”, University of Chicago Press, Chicago-London 1991, str. 9.

⁴⁹ Zob. T. Parsons, „Szkice z teorii socjologicznej”, PWN, Warszawa 1972, str. 318.

Zmiany do) zmniejszać rćowiązkcr zakres dzia rozwiązani n i pomot rość pewn morządów iecznych) r--agi tyli analizy i a

Zakłaf -kładzie ! zakładają

1)    Pic mające us ię go taa

2)    Dr go i świ* rypienci-zpcdsta

3)    Ti . _ : i organa ■ r-saaj

mzacj*:

mera-s-d

Prań

z

: