Obraz3 (59)

122

CHjCHjCHzOH    CH3CHCH3

I

OH

alkohol pierwszorzędowy    alkohol drugorzędowy

Inne niż w przypadku alkoholi zdefiniowanie rzędowości amin wynikło stąd, że własności amin bardziej zależą od liczby grup organicznych połączonych z atomem azotu niż od położenia grupy aminowej w łańcuchu węglowym.

Aminy są tak liczną klasą związków i mają tak zróżnicowaną budowę, że musimy pominąć próby omówienia sposobów tworzenia ich nazw i ograniczyć się do podania kilku przykładów.

CH3NH2    (CHsjiNH    (CH₃)₃N

metyloamina    dimetyloamina    trimetyloamina

plpp    HOCH2CH2NH2

kation tetrametylo-    2-aminoetanol

amoniowy

Związki z czterema podstawnikami przy atomie azotu mogą istnieć tylko w postaci kationów, nazywanych jonami amoniowymi. Podobnie jest w przypadku amoniaku. Nie istnieje związek NH4 a tylko kation amonowy

NH»1

Ćwiczenie 7.1. Z węglowodorów C4H10 można wyprowadzić cztery aminy pierw-szorzędowe. Ile pierwszorzędowych alkoholi wywodzi się z tych węglowodorów?

Ćwiczenie 7.2. W rozdz. 6.4 jest wzór występującego w przyrodzie czwartorzędowego kationu amoniowego. Który to wzór?

7.2. Zasadowość amin

Zasadowe własności amin są spowodowane obecnością wolnej pary elektronów przy atomie azotu, tak samo jak zasadowe własności amoniaku. Aminy reagują z kwasami tworząc sole:

k

—| RNH₃⁺ X' sól alkiloamoniowa

RNH₂ + HX

RjNH + HX -1 RjNH₂⁺X'

sól dialkiloamoniowa

sól trialkiloarooniowa

Zasadowość amin alifatycznych jest porównywalna z zasadowością amoniaku, są to zatem dość słabe zasady. Jeszcze słabszymi zasadami są aminy aromatyczne.

7.3. Nukleofilowe własności amin

Amoniak i aminy pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe są nukleofilowe, bo przy atomie azotu zawierają wolną parę elektronów, która może być wykorzystana do tworzenia wiązania z atomem węgla. Nukleofilowy charakter amoniaku i amin wyraża się m.in. w reakcjach ze związkami fluorowcoor-ganicznymi. Są to łatwo przebiegające reakcje podstawienia nukleofilowego, podczas których tworzy się wiązanie C-N, atom azotu przyjmuje ładunek dodatni a fluorowiec oddala się w postaci anionu. Produktami są sole amin:

NH₃ + RX —► RNH₃⁺X“

amoniak

sól aminy pierwszorzędowej

RNH₂ + RX

R₂NH₂⁺ X^-

amina pierwszorzędowa sól aminy drugorzędowej

R₂NH + RX -1 R₃NH*X“

amina drugorzędowa sól aminy trzeciorzędowej

R₃N + RX -► R₄N⁺X“

amina trzeciorzędowa

czwartorzędowa sól amoniowa