Obraz3 (47)

122

122

CHjCHjCHjOH

alkohol pierwszorzędowy

CHjCHCHj

I

OH

alkohol drugorzędowy

Inne niż w przypadku alkoholi zdefiniowanie rzędowości amin wynikło stąd, że własności amin bardziej zależą od liczby grup organicznych połączonych z atomem azotu niż od położenia grupy aminowej w łańcuchu węglowym.

Aminy są tak liczną klasą związków i mają tak zróżnicowaną budowę, że musimy pominąć próby omówienia sposobów tworzenia ich nazw i ograniczyć się do podania kilku przykładów.

CH3NH1    (CH₃)jNH    (CHjjjN

metyloamina    dimetyloamina    trimctyloamina

(CHsW-r    HOCHjCHjNHj

kation tetrametylo-    2-aminoetanol

amoniowy

Związki z czterema podstawnikami przy atomie azotu mogą istnieć tylko w postaci kationów, nazywanych jonami amoniowymi Podobnie jest w przypadku amoniaku. Nie istnieje związek NHi a tylko kation amonowy NH,'.

Ćwiczenie 7.1. Z węglowodorów C4H10 można wyprowadzić cztery aminy pierw-szorzędowe. Ile pierwszorzędowych alkoholi wywodzi się z tych węglowodorów?

Ćwiczenie 12. W rozdz. 6.4 jest wzór występującego w przyrodzie czwartorzędowego kationu amoniowego. Który to wzór?

7.2. Zasadowość amin

Zasadowe własności amin są spowodowane obecnością wolnej pary elektronów przy atomie azotu, tak samo jak zasadowe własności amoniaku. Aminy reagują z kwasami tworząc sole:

k

—Jj RNHj* X' sól alkiloamoniowa

RNHi + HX

RjNH + HX -► RjNHj* X"

sól dialkiloamoniowa

RjN + HX -► RjNH* X'

sól trialkiloamoniowa

Zasadowość amin alifatycznych jest porównywalna z zasadowością amoniaku, są to zatem dość słabe zasady. Jeszcze słabszymi zasadami są aminy aromatyczne.

7.3. Nukleofilowe własności amin

Amoniak i aminy pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe są nukleofilowe, bo przy atomie azotu zawierają wolną parę elektronów, która może być wykorzystana do tworzenia wiązania z atomem węgla. Nukleofilowy charakter amoniaku i amin wyraża się m.in. w reakcjach ze związkami fluorowcoor-ganicznymi. Są to łatwo przebiegające reakcje podstawienia nukleofiiowego. podczas których tworzy się wiązanie C-N, atom azotu przyjmuje ładunek dodatni a fluoro wiec oddala się w postaci anionu. Produktami są sole amin:

NHj + RX —1 RNHj* X"

amoniak    sól aminy pierwszorzędowcj

RNHj + RX -- RjNHj* X"

amina pierwszorzędowa    sól aminy drugorzędowej

RjNH + RX -* RjNH* X~

amina drugorzędowa    sól aminy trzeciorzędowej

RjN + RX -► R4N*X-

amina trzeciorzędowa czwartorzędowa sól amoniowa