Obraz
5 (13)

122

TEORIA GRUP ODNIESIENIA

zwyciężenia owego dystansu. Skuteczniejsze wydaje się być wskazywanie i „wprowadzanie” jako układu odniesienia normatywnego osoby czy grupy o takich samych danych wyjściowych (uzdolnieniach, wykształceniu, kwalifikacjach itp.) lub o podobnym stanie deprywacji, ale które poprawiły swoją pozycję społeczną pod danym względem.

Tak więc istnieje związek między stopniem poczucia deprywacji lub poczucia upośledzenia jednostki a wybieraną czy poszukiwaną przez daną jednostkę grupą odniesienia normatywnego, czyli grupą solidarności.

Uwarunkowania wyboru grup odniesienia normatywnego

Działają jednak czy współdziałają inne zmienne wpływające na wybór grupy odniesienia normatywnego. Wymienia się wiele hipotez dotyczących różnie formułowanych zmiennych strukturalnych, zmiennych osobowościowych (roli typów osobowości, charakteru jednostki itp.), roli zmiennych sytuacyjnych. Wiele z nich ma charakter tautologiczny.

Spośród zmiennych osobowościowych wymienia się indywidualne potrzeby jednostki i stopień natężenia tych potrzeb. Na rolę tej zmiennej osobowościowej zwrócili uwagę Leon Festinger oraz J. Dittes. Festinger prowadząc badania w osiedlu mieszkaniowym wśród młodych rodzin byłych żołnierzy sformułował tezę, iż „[...] można wyprowadzić ogólną zasadę, że wartość grupy będzie wzrastać wraz ze świadomością jej członka (lub potencjalnego członka), iż może on zaspokoić swoje potrzeby przez przynależenie do tej grupy”¹⁴. Jeszcze wyraźniej tę rolę potrzeb odczuwanych przez jednostkę jako czynnika współwpływającego na wybór grup odniesienia ujął Dittes w stwierdzeniu, iż „[...] skłonność osobnika ku członkostwu w jakiejś grupie, podobnie jak skłonność ku jakiemukolwiek obiektowi, może być uważana za funkcję dwóch współdziałających determinant: a) stopnia, w jakim jego indywidualne potrzeby są zaspokajane przez tę grupę, oraz b) natężenia jego potrzeb”¹⁵.

Z tych stwierdzeń wynika, iż potrzeby odczuwane przez jednostkę oraz stopień ich nasilenia stanowią ważną zmienną, która wpłynie na wybór grupy odniesienia normatywnego. Jak włączyć teoretyczne ujęcia potrzeb do teorii grup odniesienia? Najczęściej wykorzystuje się koncepcje potrzeb Henry H. Murraya i Abrahama Maslowa. Opowiadamy się za koncepcją Abrahama Mas-

¹⁴    Cytuję za: S o w a, dz. cyt., s. 48.

¹⁵    Tamże.

L