Obraz
1 (14)

118 TEORIA GRUP ODNIESIENIA

zmianie w stosunku do postaw prezentowanych przez nie na początku studiów. Jeśli na początku ich postawy można było określić jako konserwatywne, to później były to postawy radykalne, krytyczne i postępowe¹.

W dalszym rozwoju tej teorii dużą rolę odegrały badania i opracowania Samuela A. Stouffera, przeprowadzone wśród żołnierzy armii amerykańskiej². Wprowadził on do swych analiz koncepcję tzw. względnego upośledzenia społecznego (relative deprwation) i względnego uprzywilejowania społecznego, która odkrywała mechanizmy psychospołeczne dokonywania wyboru grup odniesienia normatywnego.

Ważną rolę w sformułowaniu teorii odegrało wyróżnienie przez Harolda H. Kelleya grup odniesienia porównawczego i grup odniesienia normatywnego (comparative and normative reference groups). Dalsi badacze, jak L. Festinger czy Ralph Turner, wynikami swych badań i obserwacji znacznie wzbogacili dotychczasowy dorobek; współtwórców tej teorii jest więc bardzo wielu.

W tym procesie podejmowania badań empirycznych i gromadzenia twierdzeń ważną rolę odegrały próby systematyzacji, spośród których szczególne miejsce zajmuje obszerne studium R. Mertona zawarte w dziele Social Theory and Social Structure³.

Teoria grup odniesienia nawiązuje do poglądów G. Meeda i Ch. H. Coo-leya, ale jest teorią nową, młodą. Znajduje się w stadium kształtowania⁴.

Dwa rodzaje grup odniesienia -Mechanizm względnego upośledzenia

LUB UPRZYWILEJOWANIA SPOŁECZNEGO

Twórcy teorii grup odniesienia wychodzą od stwierdzenia, że ludzie w swym życiu codziennym „porównują się”, odnoszą się do innych, aby móc się samookreślić czy też określić, zidentyfikować swe postępowanie. Bez takiego odniesienia siebie, swej pozycji społecznej czy też swego zachowania nie byliby w stanie określić swej tożsamości (kim jestem?). To odnoszenie się, porówny-

1

⁸ Th. M. N e w c o m b, Personality and Social Changę, New York 1943.

2

S. A. Stouffer [i in.], The American Soldier, Princeton 1949.

3

   M e r t o n, dz. cyt., s. 284-458.

4

⁹    W niniejszym opracowaniu korzystamy z książki Readings in Reference Group Theory and Research, ed. H. H. Hyman and E. Singer, Toronto 1968; w języku polskim należy polecić rozprawę Julii Sowy Teoria grup odniesienia, „Studia Socjologiczne”, 1962, nr 4, oraz Piotra Skerisa Teorię grup odniesienia, Lublin 1971.