Obraz
6 (10)

UWARUNKOWANIA WYBORU GRUP ODNIESIENIA NORMATYWNEGO 123

Iowa, który nie tylko wyczerpująco ujął ludzkie potrzeby w pewien system, ale jednocześnie ustalił mechanizm i warunki motywacyjnego działania, czyli sytuacje - warunki, kiedy występuje mniejsze czy większe natężenie działania potrzeb określonego rodzaju, o którym pisze Dittes. Maslow stwierdza, że indywidualne potrzeby ludzkie stanowią pewną hierarchię od potrzeb niższego rzędu do potrzeb wyższych, od potrzeb podstawowych (base needs) do metapo-trzeb (meta needs). Drugą istotną tezą tej teorii jest stwierdzenie, że potrzeby hierarchiczne wyższe aktywizują się w takim stopniu, w jakim zostają zaspo- _n kojone potrzeby niższego rzędu¹⁶. Wobec tego jednostka będzie poszukiwać' grup odniesienia nie wśród grup, w których mogłaby uzyskać zaspokojenie potrzeb już nie działających na nią motywacyjnie, ale odpowiednio wśród grup, które mogą umożliwić jej zaspokojenie potrzeb odczuwalnych.

Znajomość stanu tych potrzeb danej jednostki czy kategorii jednostek pozwala przewidywać, jakie grupy (wartości w tych grupach czy wzory zachowań) mogą stanowić układy odniesienia normatywnego.

Przytoczmy więc rodzaje potrzeb i ich hierarchię według Maslowa.

Do potrzeb podstawowych należą przede wszystkim potrzeby fizjologiczne. Człowiek żyje dla samego chleba wtedy, gdy tego chleba nie ma. Gdy potrzeby organiczne są zaspokajane, tracą swe motywacyjne znaczenie, zgodnie z zasadą, że potrzeby zaspokajane nie motywują zachowań, ale uruchamiają motywa-cyjne“działame dalszych, innych potrzeb. Do potrzeb podstawowych należą -po drugie - potrzeby bezpieczeństwa, które są potrzebami zabezpieczenia się w sposób względnie stały przez niebezpieczeństwami, groźbą, zagrożeniami, deprywacją; po trzecie -^potrzeby społeczne przynależenia do grup, współżycia z innymi, stowarzyszania się itp. Ponad tymi potrzebami podstawowymi umieszcza Maslow metapotrzeby, a mianowicie - jako czwarte - potrzeby ego, polegające na dążeniu jednostki do niezależności, kompetencji, wiedzy, społecznego uznania, szacunku i uznania społecznego, oraz - po piąte - potrzeby samorealizacji, czyli potrzeby realizacji swych możliwości, rozwoju osobowości, realizacji zamiłowań twórczych czy też potrzeby tworzenia.

Dokonano również pewnych ustaleń na temat tzw. roli zmiennych strukturalnych. Chodzi szczególnie o stwierdzoną zależność między pozycją społeczną jednostki w danej grupie a szansami stania się przez nią grupą odniesienia normatywnego, czyli identyfikacji jednostki z wartościami, normami, wzorami zachowań grupy, do której należy.

¹⁶ Por. C. S. Hall, G. L i n d z e y, Teorie osobowości, tłum. z ang. J. Kowalczewska i J. Radzicki, Warszawa 1990, s. 252-260 i in.