Obraz
8 (9)

UWARUNKOWANIA WYBORU GRUP ODNIESIENIA NORMATYWNEGO 125

się na zajęcia pod koniec semestru, aby uzyskać podpis w indeksie). Drugi odłam stanowią członkowie grupy zajmujący pozycje najwyższe, którym nie zależy już na przynależności do grupy, nie mają już nic do stracenia, nie znajdują już możliwości zaspokojenia swych potrzeb w grupie i wobec tego nie akceptują już wartości, norm i wzorów zachowań swej grupy przynależności. Przestała być ona dla nich grupą odniesienia normatywnego. Poszukują już innej grupy jako swej grupy solidarności.

Wiele badań, obserwacji i doświadczeń, nawet z życia codziennego, dowodzi, że najbardziej konformistycznie usposobione są dwie kategorie społeczne, a mianowicie tzw. sympatycy oraz tzw. kandydaci do danej grupy (np. partii politycznej, grupy religijnej, grupy ideologicznej). Sympatycy nie należą do danej grupy, lecz akceptują wartości, wzory zachowań i normy danej grupy, co więcej, są emocjonalnie do nich przywiązani i chociaż nie należą do grupy, to jednak w rzeczywistości ideacyjnie, intencjonalnie w niej uczestniczą. Grupa społeczna, z którą sympatyzują, stała się dla nich grupą odniesienia normatywnego. Robert Merton nazwał to zjawisko antycypacyjną socjalizacją jednostki.

Kandydaci do danej grupy różnią się od sympatyków tym tylko, że są oni już wstępnie przyjęci do danej grupy, stała się już ona dla nich grupą odniesienia normatywnego, jednakże ich uczestnictwo wstępne jest kontrolowane pod względem zgodności ich zachowań z wzorami i normami grupy.

Najbardziej konformistyczni są tzw. neofici, nowi członkowie grupy, którzy porzucili grupę normatywną lub też zostali usunięci z grupy tego samego rodzaju, ale o przeciwstawnej, konkurencyjnej „ideologii”, a więc z innej grupy ideologicznej, religijnej czy politycznej. Członkowie tych grup mają pozytywny stosunek do systemu norm, wartości i wzorów zachowań, co uzasadnione jest dążeniem neofity do potwierdzania swego „nawrócenia”, transformacji swej osobowości i zerwania z dawną grupą odniesienia normatywnego. To „pozytywne” odnoszenie normatywne jest nadto wzmacniane przez odnoszenie „negatywne” do dawnej grupy przynależności przez jej krytykę i odrzucenie. Stąd też formułowana jest zależność głosząca, iż dana grupa społeczna, osoba, wartość czy cecha staje się tym bardziej układem odniesienia normatywnego dla danej jednostki, im bardziej jest wzmacniana przez odnoszenie negatywne (odrzucenie czynne) w stosunku do innej grupy (osoby, wartości czy cechy) tego samego rodzaju.

Z tych zależności wynika pewna osobna zasada strategii dla działalności grupowej. Każda grupa społeczna, tj. jej członkowie, instytucje grupowe muszą dążyć do tego, aby każda jednostka w grupie była jak najbardziej zaangażowana w czynne uczestnictwo, członkowie grupy zaś powinni być związani między sobą względnie częstymi interakcjami (przełożeni z podwładnymi, rodzice