obraz2

gów) jest w systemie teologicznym Oglalów Grzmot (Wakinyan). Ale Grzmot (albo, zbiorowo, Grzmoty), często spotykany w mitologii Dakotów jako minister „Wielkiego Ducha”, wymierzający w jego imieniu kary za pomocą piorunów i innych środków meteorologicznych ¹⁸³, jest tylko allomorfizmem Skana, Nieba, wykonawcą jego sankcji karzących.

U plemienia Crow istnieje również ścisły związek między Słońcem a przysięgą: „w przysięgach stwierdzających prawo do spornych odznaczeń wojennych zwracano się do Słońca” ¹⁸⁴.

Podobnie też u Ponków (Sjuksowie z grupy dhegiha) odprawiano ceremonię przyznawania odznaczeń i ci, którzy za jakieś mężne czyny mogli pretendować do dekoracji (np. w postaci pióra czy kolorowego rysunku), musieli w obecności wszystkich mieszkańców obozowiska opowiedzieć o swoich wyczynach stojąc przed świętym zawiniątkiem wojennym. Właściciel zawiniątka uprzedzał, że nie do niego mówią, lecz do Grzmotu, gdyby więc powiedzieli nieprawdę, zostaną niechybnie ukarani, nim rok upłynie: „Tu przed wami jest przedstawiciel Grzmotu, którego potężny głos słyszycie. Każde wasze słowo musi być ściśle zgodne z prawdą, aby gniew Grzmotu nie spadł na nikogo. Każde słowo kłamstwa sprawi, że ten, kto by je wypowiedział, umrze, porażony piorunem, przebity rogiem byka lub ukąszony przez węża, czy też zginie jakąś inną nagłą i niespodziewaną śmiercią”. Tamci zaś odpowiadali: „O, ty, boże Grzmocie, który stoisz przed nami, usłyszysz moje słowa, które do ciebie wypowiadam w obecności ludu... Mówię prawdę” ¹⁸⁵, Rytuał, jak widać, ściśle odpowiada rytuałowi plemienia Crow, tylko że tutaj wzywa się na świadka Grzmot, a tam Słońce. Alternatywa Słońce-Grzmot pokrywa się, podobnie jak w wielu podobnych przypadkach, z alternatywą dwóch dopełniających się aspektów Nieba. Grzmot (Ponka) wie wszystko jako przedstawiciel nieba meteorologicznego (karze za pomocą piorunu), Słońce (Crow) wie wszystko jako przedstawiciel nieba jaśniejącego.

8. KADDO

H. M. Brackenridga, Views oj Louisiana, together with a Journal oj a Voyage up the River Missouri in 1811 (Baltimore 1816), tak opisuje (s. 168) uroczystą ceremonię szczepu Arikara:

„Zbliżywszy się do świętej chaty, czyli świątyni, ujrzeliśmy przed wejściem do niej gromadę młodych dziewcząt, strojnych we wszystkie posiadane ozdoby z kolorowych paciorków, w odzieży ze skór antylop, danieli czy innych zwierząt czerwonych i białych.,. Odzież ta była bogato zdobiona kolcami jeżozwierza barwionymi na różne kolory, bramowana srebrzystym futrem gronostaja. Zobaczyliśmy gałąź cedrową zatkniętą na szczycie świątyni. Włożone były przy niej nagrody w postaci paciorków, cynobru i szkarłatnego sukna. Starcy, którzy mieszkają w świątyni, w liczbie pięciu czy sześciu, ogłosili, jak mi wyjaśniono, że każda dziewczyna plemienia Arikara, która do tej pory zachowała dziewictwo, może wejść na dach świątyni i dotknąć gałęzi, po czym otrzyma jedną z tych nagród. Starcy dodali jeszcze, że na nic by się nie zdała próba oszukania Manitu, czyli Ducha, gdyż on, który wie wszystko, i zna nawet najskrytsze myśli, z pewnością wyjawiłby prawdę...” Obrzęd ten dokładnie przypomina obrzęd odznaczeń za męstwo u plemion Ponka i Crow, o którym była mowa wyżej. Zachowanie dziewictwa przez dziewczynę z plemienia Arikara stanowi, jak widać, równowartość walecznych czynów dokonywanych przez wojowników z plemion Ponka i Crow. W obu przypadkach kandydat składa oświadczenie, które musi być zgodne z prawdą, jeśli nie ma ściągnąć kary Istoty Najwyższej, przed której wszechwiedzą nic się nie ukryje. Moment dotykania cedrowej gałęzi w rytuale dziewcząt arikarskich jest wielce znamienny. W istocie, według Paunisów, innego ludu mówiącego językiem kaddo, pokrewnego Arikarom, w cedr, „jedno z drzew stworzonych przez Tirawę (tamtejsza Istota Najwyższa) na tej ziemi”, nigdy nie trafi piorun ^18b. Możliwe, że wszechwiedząca Istota Najwyższa Arikarów zsyła kary za pomocą jakichś środków meteorologicznych.

Arikarowie, Paunisi i Wiczitowie (wraz z Kaddo właściwymi, czyli Hasinajami) — ludy mówiące językiem kaddo, tworzą w preriach trzy oderwane grupy, niby trzy wyspy w morzu ludów mówiących językiem sjukskim. Mają pewne wspólne z tymi ludami aspekty kulturowe, związane z warunkami życia w prerii, ale pod wielu innymi względami (uprawa kukurydzy, dziedziczenie w linii macierzystej) przynależą do kultury typu rolniczo--matriarchalnego, właściwego obszarom południowo-wschodnim,

365