Obraz7 (32)

lejskicj (rozmnożenie zasobów spiżami piastowskiej), lecz także uzyskał obietnicę świetnej przyszłości syna. Zatem ewangelicznemu kmieciowi powierzany został przez Boga apostolat sprawiedliwej władzy.

Romantyczny utopizm, marzenie o polityce, która jest moralna, demokratyzm i republikanizm, metafizyka przeznaczeń i rachuba polityczna, wreszcie wyobrażenie kraju rolniczego w swoim dostojnym prawzo-rze ucieleśniającym wszystko, co swojskie, znane, „naturalne”, złożyło się na symboliczną postać Piasta i mit piastowski rodem znad Gopła i Kruszwicy. Nowego „centrum polszczyzny”.

Al^Piast miał swego symbolicznego przeciwnika^) a racje poświadczane imieniem kruszwickiego kmiecia gwałtownie ścierały się z systemem wartości uosobionych w Popielą. Tak, odmiennych wartości, nie tylko występ-ków/jaFhy na pozór mogło się wydawać.

Oczywiście, ({nożna Popiela przedstawiać wyłącznie jako okrutnika o skłonnościach morderczych¹— i trochę w tym duchu prezentuje go Kraszewski w Starej baśni —|ale wolno również widzieć w nim upostaciowanie racjTrozwoju, która z trudem, a zatem w oto-czu prymitywnych zbrodni, wywalcza sobie prawo egzy-stencjiA

-'już Romanowski — nie bez widocznych wpływów Króla-Ducha — daleki jest od moralistyczmych redukcji postaci Popiela, zaś Słowacki udzieli tego imienia ziemskiemu wcieleniu Króla-Ducha w rapsodzie I swej metaforycznej syntezy dziejów Polski. Dawny Her Armeńczyk, wcześniejsze wcielenie Popiela, z czułego bowiem impulsu miłości i zachwytu dla „córki Słowa, Pani któregoś z ludów na północy” 1 tam właśnie obrał nowe ziemskie bytowanie. Ów „syn popiołów” —(Popiel w porządku mitów narodowych jest potomkiem wymordowanego ludu i zrodzony został dla idei zemsty\

W wewnętrznym zaś porządku utworów Słowackiego można go uznać za syna groźnej wieszczbiarki Wene-dów — Rozy, a więc za pogrobowca plemion wyrżniętych nad Gopłem i za narzędzie kary na zawłaszczycieli tej krainy. Ale ma biografia Popiela jeszcze nadrzędny seno inny, by tak rzec, historiozoficzny.

Jest ona bowiem<«Kpoczątku nacechowana nie tylko tą dwoistością motywacji: miłości i nienawiścią Również misja Popiela, sens jego ziemskiej służby w krainie Lecha, wykracza poza nienawiść i zemstę. Bowiem jego los metafizyczny, tajemniczy, ten, który kazał mu pokochać „córkę Słowa”, wpisany został w dzieje Polski i .powiąże:'/.’ z jej przeznaczeniem. Stanowił więc cząstkę wielkLj tajemnicy, istnienia narodu, 15 a także tajemnicy jego mitycznych początków.

U początków bowiem pojawia sic ów sprzeczny w sobie. Popiel — krwawy mściciel, ale zarazem twórca nowego państwa, Polski właśnie. Ludzkie monstrum i wcielona siła historiotwórcza, przez wyższą celowość użyty „bicz boży”, który zadając cierpienia i lejąc krew zmusi bezwładnych szczęśliwców Słowian do ruchu naprzód, do reakcji, do czucia i myślenia. Za jego sprawą zatem duch słowiański, który „spal na skronią obie”, pogrążony w swym błogostanie, został przebudzony do życia historycznego. Przebudzony metodami nadzwyczaj okrutnymi.

Udział cierpienia i okrucieństwa w wizerunku dawnej Słowiańszczyzny jest znaczącym odbyciem romantyków, wyposażonym w sensy wielorakie. Ujawniał bowiem nie tylko ich niechęć do apoteozowania biernej szczęśliwości, owego życia w naturze jako jej niemal bio-