obraz5 (10)

osobistości w stolicy Lojang. Zwłaszcza wiedza astronomiczna jednała manicheizmowi osobę cesarza. To manicheizm wprowadził do Chin tydzień o nazewnictwie planetarnym.

Po raz pierwszy w 719 r. wasal cesarza chińskiego z Tocharistanu posłał swemu su-werenowi apostoła manichejskiego, jednego 7. 12 apostołów, jako biegłego w astronomii²⁶. Jego wpływ snadź nie ograniczał się wyłącznie do spraw porządku ciał niebieskich, ponieważ 13 lat po jego przybyciu ukazuje się edykt skierowany przeciw nawracaniu na tę religię poddanych Syna Nieba.

W porównaniu z decyzjami Domicjana, Konstantyna Wielkiego, Walentyniana I, Te-odozjusza Wielkiego, Walentyniana II i Justyniana litera wyroku na naukę Maniego brzmiała w Chinach dużo łagodniej, kontcn-tując się jedynie odizolowaniem społeczeństwa od obcych doktryn bez uciekania się do represji wobec samych wierzących. Oto tekst cdyklu: „Nauka Maniego stanowi na wskroś wypaczoną wiarę. Fałszywie przybiera ona miano buddyzmu i bałamuci lud. Trzeba tego zakazać, i to pod wszelką postacią. Skoro jednak jest ona rodzimą religią zachodnich barbarzyńców i innych ludzi, nie należy uważać tego za przestępstwo, jeżeli praktykują oni ją na własny użytek” *⁷.

Widać z tego, że manicheizm i na najdalszych wschodnich rubieżach swego zasięgu

^M H. Schaeder, Manichdlsmu$_t w: Religion in Geschichte und Gegenwart, wyd. 2, t. 3, sub voce.

⁵⁷ Według G. Widegren, cyt. wyd., s. 134.

krył się pod płaszczykiem innych religii danego regionu. W Chinach nawiązywał do buddyzmu, co mu przychodziło o tyle łatwiej, że hołdował życiu zakonnemu wybranych, natomiast w XI stuleciu związał się z taoizmem, dość nieokreślonym wtedy i wchłaniającym bez trudu obce elementy. Zyskał sobie miano „religii Dostojnej Świn Ilości”. W latach 768 i 771 powtórzono orzeczenie cesarskie, w zasadzie tolerancyjne wobec ma-* nichejczyków i zezwalające im nawet na wznoszenie własnych świątyń, w praktyce jednak izolujące manicheizm od wpływu na szerokie masy ludności. Gromy posypały się na religię Dostojnej Światłości dopiero za cesarza Wu-tsunga, zdeklarowanego przeciwnika napływowych ideologii w imię rodzimego taoizmu. W latach 843—345 manicheizm podzielił losy buddyzmu, nestoriańskiego chrześcijaństwa, mazdaizmu: został napiętnowany mianem obcej religii i poddany ciężkim i krwawym prześladowaniom. Ale już w P46 r. nowy cesarz skłania się ku sekularyzacji j manicheizmowi pozostawia możliwość swobodnego działania ^2fi.

Manicheizm trwał jednak w Chinach jako ugrupowanie marginalne i drobne. Nie dawał powodów do ciskania nań gromów, był w ogóle niezauważalny. Nie budził bynajmniej entuzjazmu u tronu, file też nic wydawał się na tyle groźny, aby dostąpić od ce-

²¹ M. Lewicki, w: Marco Pol *, Opisanie iwlu ta, Warszawa 1975, s. 529.

211