70088 obraz5

osobistości w stolicy Lojang'. Zwłaszcza wiedza astronomiczna jednała manicheizmowi osobę cesarza. To manicheizm wprowadził do Chin tydzień o nazewnictwie planetarnym.

Po raz pierwszy w 719 r. wasal cesarza chińskiego z Tocharistanu posłał swemu su-werenowi apostoła manichejskiego, jednego z 12 apostołów, jako biegłego w astronomii¹. Jego wpływ snadź nie ograniczał się wyłącznie do spraw porządku ciał niebieskich, ponieważ 13 lat po jego przybyciu ukazuje się edykt skierowany przeciw nawracaniu ^;na tę religię poddanych Syna Nieba.

W porównaniu z decyzjami Domiejana, Konstantyna Wielkiego, Walentyniana I, Te-odozjusza Wielkiego, Walentyniana II i Justyniana litera wyroku na naukę Maniego brzmiała w Chinach dużo łagodniej, konten-tując się jedynie odizolowaniem społeczeństwa od obcych doktryn bez uciekania się do represji wobec samych wierzących. Oto tekst edyktu: ,.Nauka Maniego stanowi na wskroś wypaczoną wiarę. Fałszywie przybiera ona miano buddyzmu i bałamuci lud. Trzeba tego zakazać, i to pod wszelką postacią. Skoro jednak jest ona rodzimą religią zachodnich barbarzyńców i innych ludzi, nie należy uważać tego za przestępstwa, jeżeli praktykują oni ją na własny użytek” ².

Widać z tego, że manicheizm i na najdalszych wschodnich rubieżach swego zasięgu

krył się pod płaszczykiem innych religii danego regionu. W Chinach nawiązywał do buddyzmu, co mu przychodziło o tyle łatwiej, że hołdował życiu zakonnemu wybranych, natomiast w XI stuleciu związał się z taoizmem, dość nieokreślonym wtedy i wchłaniającym bez trudu obce elementy. Zyskał sobie miano „religii Dostojnej Światłości”. W latach 768 i 771 powtórzono orzeczenie cesarskie, w zasadzie tolerancyjne wobec manichejczyków i zezwalające im nawet na wznoszenie własnych świątyń, w praktyce jednak izolujące manicheizm od wpływu na szerokie masy ludności. Gromy posypały się na religię Dostojnej Światłości dopiero za cesarza Wu-tsunga, zdeklarowanego przeciwnika napływowych ideologii w imię rodzimego tao izmu. W latach 843—345 manicheizm podzielił losy buddyzmu, nestoriańskiego chrześcijaństwa, mazdaizmu: został napiętnowany mianem obcej religii i poddany ciężkim i krwawym prześladowaniom. Ale już w 846 r. nowy cesarz skłania się ku sekularyzacji i manicheizmowi pozostawia możliwość swobodnego działania ³.

Manicheizm trwał jednak w Chinach jako ugrupowanie marginalne i drobne. Nie dawał powodów do ciskania nań gromów, był w ogóle niezauważalny. Nie budził bynajmniej entuzjazmu u tronu, ale też nic wydawał się na tyle groźny, aby dostąpić od cc-

211

1

H. Schaeder, Manichaismus, w: B,eligion in Geschichte und Gegenwart, wyd. 2, t. 3, sub voce.

2

Według G. Widegren, cyt. wyd., s. 134.

3

M. Lewicki, w: Marco Pol >, Opisanie świata, Warszawa 1975, s. 529.