Obraz
2 (164)

teratorze naukowej, zwłaszcza ostatnich trzydziestu lat, pojawiały się idee - < -v    . re dag: giki wyzwolenia”. Jej korzenie tkwią w ruchach

emancjpacyinych i c lir. cznych i społecznych głównie ludności krajów Iatynos-kich. Owe ruchy dotykały i dotykają niemal wszystkich dziedzin społecznej działalności: od religii poczynając - ruch teologii wyzwolenia, aż po ruchy feministyczne i antypedagogiczne dzisiaj występujące jako nowe zjawiska w edukacji.

We wszystkich tych odmianach emancypacji politycznej i społecznej ludności rodzimej wobec obcego kapitału, wobec zjawiska neokolonizacji, wyzysku ekonomicznego i podboju kulturalnego, podkreślano znaczenie osób i instytucji w jakiś sposób „zniewolonych”, podległych pewnym centrom decyzyjnym znajdującym się poza terytorium danego państwa. Dowartościowano tych, którzy we własnym mniemaniu, stali niżej w hierarchii społecznej. Także pedagogika wyzwolenia upomniała się o dziecko traktowane przez tradycyjną pedagogikę jako przedmiot, jako istota podlegająca różnorodnym wpływom, jako osobowość urabiana według przyjętego w danej kulturze, czy grupie społecznej wzorca dojrzałego człowieka. Pedagogika wyzwolenia w swych założeniach upodmiotawia dziecko, żąda zrównania go w prawach z ludźmi dorosłymi, nie w prawach politycznych ale właśnie obywatelskich, w prawie naturalnym - ludzkim.

O ile hasło „o pedagogikę na miarę dziecka” było postulatem adresowanym do dorosłych z zamiarem uwrażliwienia ich na losy dzieci, zwrócenia uwagi na specyfikę ich rozwoju, potrzeb czy zdolności, o tyle pedagogika wyzwolenia była radykalnym ruchem powiązanym z polityką, emancypacją społeczną i kulturalną krajów wyzyskiwanych. Miała bardziej wymiar polityczny aniżeli pedagogiczny.

Istnieje zatem pewna tradycja ujmowania różnych idei i postulatów pedagogicznych, w tym także haseł mniej lub bardziej radykalnych odnoszących się do pewnych aspektów edukacji. Wywodzą się one z tego samego źródła, a mianowicie niezadowolenia wrażliwych ludzi dorosłych ze stanu refleksji jak i prak-:yki pedagogicznej w różnych częściach świata. Zycie społeczne i polityczne dopisuje na ogół kolejne rozdziały do już sformułowanych postulatów czyniąc je bardziej lub mniej radykalnymi w wyrazie, w sformułowaniach i publikacjach.

■ Są takie okresy, nawet w dzisiejszych, dosyć burzliwych czasach transformacji ustrojowej w Polsce, w których dominuje pedagogika urabiania, pedagogika sięgająca korzeniami XVIII wieku, poddawana przez dziesięciolecia ostrej krytyce jako mało rozwijająca, pedagogika uznana przez wielu badaczy za szkodliwą dla zdrowia psychicznego społeczeństwa (por. określenie A. Miller 1991) - „czarna pedagogika”). Jednak taka pedagogika w praktyce łatwo poddaje się kontroli, może być centralnie sterowana i naginana do oczekiwań władzy politycznej. Te właśnie „walory polityczne” przyczyniają się do rewali-

ąęd

talizacji takiego spis:: procesie. Dopominają cznego, o konkreir.r sp sterowanie, ingeren: z ; wnętrznego przeświada chowawczych, trak: ' i gorszych, mniej wiedz a: właśnie cechy pedagig z dziećmi trapiące nau: z; nia tych osób kierowane środków pedagogiczneg oddziaływań edukacyjni rozwoju według własr.rg Wychowanie urabia s jakąś instancję nadrzez i wychowania, przewić;.n gogicznych oparta na w« wiedzy uczniów z założez_ inicjatywę w rozwijaniu n poczucie odpowiedziała: s Wychowanie urabia-z: edukacyjnego, gdyż stanu w instytucji pedagogicz z. e i kontroluje stopień ich wyj środków nacisku psych:::; Wykonawcy (zarówno nau wioralną to znaczy uzna a pozyskiwać uznam- : n przydatne dla wykonawco! funkcjonowania instytu: : podlegających takim ze aę Z kolei wychowanie ~ znacznego marginesu sw: b ce stwarzają warunki dla z zewnątrz rozwojem wre niebezpieczeństwem. kYn^: znawczej. Oferują dzienna inicjatywność i nagra dz z z i lowaniu aktywności ::zza do nowych działań, do twoi świata.

24