Obraz3 (11)

■S

'tedi

\1

³3

v W/

V4Ss58

^^nko^elS ^Walnych 7^\l

^,c*%3 wpiyw-J*

^Ś!El

^s"fezt^_M1 -oddziałujące na osi' wie role dzięki doś^;. olektywnym. W$j®: j możliwość wyrażam '■echne i określane fet | również warunik własnej specyfiki (por

ą, polemizując i ide-eci. Luigi Pirandello :i, którą definiował wał w dwóch aspe-zsek zewnętrznych. n. Zdaniem Piran-sformowany przez eka do maski we-i jest jednak rów-lętrzne osoby są ekowi zewnętrz-ści. Osoby pra-zne napotykają jej. Nie mając

isychodramatycz-ć kierunek i silę ■ uważał za pod-■odrębniema się \rzenia psycho-nrań.

99

wpływu na maski zewnętrzne, zmieniają maski wewnętrzne, stosownie do kapryśnych wymogów otoczenia. Dotyczące osobowości poglądy Pirandello przeniknięte są ironicznym relatywizmem: warunkowana niestabilnymi, nieuzasadnionymi wymogami otoczenia rzeczywistość osobowa jawi się w nich jako zmienna i nieuchwytna. Podejmując dyskusję z twierdzeniami Pirandello, Moreno zaakceptował tezę, że odgrywana rola społeczna (uży-wając terminologii Pirandello — noszona maska zewnętrzna) nie zawsze stanowi wyraz indywidualności człowieka. Jest przecież wytworem kultury, niezależnym od podejmującej ją osoby. Twórca psychodramy podkreśla jednak, że indywidualna rzeczywistość i odgrywane przez osobę role nieustannie podlegają wzajemnym wpływom. Takie założenie umożliwia pod

Psychologiczna problematyka maski

ważenie sensowności twierdzeń Pirandello. Moreno uważa, że w określanych wymogami obiektywnego świata rolach człowiek w twórczy sposób manifestuje swoją indywidualność. Przejawem i zarazem czynnikiem rozwoju osobowości są dokonujące się w związku z owym manifestowaniem przemiany osobowej rzeczywistości.

Rezygnując ze stosowanej przez Moreno terminologii, można powiedzieć, że w jego ujęciu istotę funkcjonowania i rozwoju osób stanowią maski. Regulując formy indywidualnej ekspresji w świecie społecznym, maski oddziałują na osobowość swoich nosicieli. Stosowanie przez człowieka konkretnych masek wyznacza kształt i kierunek rozwoju jego osobowości. Niemożliwa jest jednak sytuacja, w której wpływałoby się na właściwości, odczucia, postawy osoby poprzez nałożenie jej określonej maski i doprowadzenie jej do zgodnego z nią postępowania. Rzeczywistość ludzkiego życia jest taka, że wszelkie podejmowane przez człowieka zachowania — również te, które stanowią wyraz jego indywidualności — podlegają społecznym kodyfikacjom. Kodyfikacje owe nie są jednak ścisłe, nie wykluczają osobowej specyfiki. Działając w ramach kulturowo i środowiskowo wyznaczanych formuł, ludzie pozostają indywidualnościami, zdolnymi do decydowania

0    sobie i dążącymi do podejmowania samodzielnych, dotyczących siebie wyborów.

Psychodramę Moreno uważał za technikę mogącą służyć diagnozie, oddziaływaniom wychowawczymi oraz kształtowaniu psychicznej rzeczywistości osób i ich zachowań. W historycznie pierwszej koncepcji spontanicznej dramatyzacji człowiek prezentowany jest jako twórczy i spontaniczny. Nie ma tu mowy o możliwości zewnętrznego, niezależnego od osoby i znaczącego modyfikowania indywidualnej rzeczywistości. Moreno postrzegał poza tym psychodramę jako metodę takiego badania człowieka, które ma przyczynić się do adekwatnego opisu oraz wyjaśnienia jego struktury

1    funkcjonowania. W jego ujęciu stosowanie spontanicznej dramatyzacji miało więc oprócz znaczenia praktycznego sens poznawczy, pomijany w późniejszych pracach teoretycznych na temat psychodramy, w których traktuje się ją przede wszystkim jako technikę służącą diagnozie i terapii rozmaitych zaburzeń, m.in. nerwic i alkoholizmu (por. Aleksandrowicz, 1988; Dąbrowski, Jaroszyński, Pużyński, 1988).