Obraz2 (13)

108 TOŻSAMOfeć IIIH

ochrony jaźni, niestabilnej i mającej niewielką szansę osiągnięcia harm nii. Maska utraciła swój sens osobowy, jest stosowana wyłącznie zewzgW du na niebezpieczeństwa płynące ze strony świata społecznego.

W historycznie pierwszych, neutralnych ujęciach maski, psychologia opisuje i wyjaśnia oba jej aspekty — osobowy i kulturowo-społeczny. Istnie, nie maski w życiu ludzkim jest prezentowane jako konieczne^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11}, zarówno z uwagi na wewnętrzną, jak i zewnętrzną rzeczywistość człowieka. Rów-nież funkcjonalność maski jest analizowana w wymiarze z jednej strony -indywidualnym, z drugiej — społecznymi. Koncepcje traktujące problema-tykę maski w sposób neutralny znoszą sens rozważania maski i tożsamości j ako opozycyjnych wobec siebie fenomenów. Z koncepcji tych wynika, że maska jest antropologicznym imperatywem, którego nie należy postrzegać jako jednoznacznie negatywnego elementu ludzkiego życia. Maska zapewnia osobom poczucie bezpieczeństwa, umożliwia im wzajemną komunikację, poprzez co odgrywa dużą rolę w podtrzymywaniu ciągłości i w rozwoju społeczeństw oraz kultury. Równocześnie, stosowanie maski kryje w sobie pewne niebezpieczeństwa. W neutralnych koncepcjach maski podkreśla się, że dobra jest taka maska, która uwzględnia oba wymiary funkcjonowania: indywidualny i kulturowo-społeczny. Maska funkcjonalna jest maską nakładaną stosownie do sytuacji i z uwzględnieniem osobowej specyfiki. Za pośrednictwem maski osiąga się kompromis pomiędzy wymogami świata społecznego a rzeczywistością psychiczną. Podsta-^w3jZdolności do wypracowywania takiego kompromisu jest samopozna-nie . Rozpoznanie noszonych przez siebie masek i umiejętność ich kontrolowania i modyfikowania jest zarówno wyznacznikiem, jak i warunkiem rozwoju osobowego. Zdolność zreflektowania i dowolnego rozporządzania noszonymi maskami nie jest bowiem człowiekowi dana „z urodzenia”. Dorastanie jest przecież równoległe do socjalizacji, w trakcie której otoczenie wymaga stosowania się do pewnych wzorców, skłania do przyjęcia określonych modeli życia. Człowiek nie od początku może dokonywać wyboru używanych przez siebie masek, do pewnego momentu nie wie nawet, że wybór taki jest możliwy Na pewnym etapie życia powinien jednak skupić

1

Również w koncepcjach filozoficznych i antropologicznych maska często jest traktowa

2

na jako integralny element życia ludzkiego. Manfred Lurker pisze: „Człowiek i maska stano

3

wią jedno” (Lurker, 1994, s. 279). W ogóle jest tak, że pozapsychologiczne twierdzenia na

4

temat maski mąją na ogól swoją replikę w teoriach psychologicznych lub stanowią

5

odpowiedź na dokonane na gruncie psychologii ustalenia. Przykładowo, psychoanaliza Freu

6

da wykazuje pewne pokrewieństwa z poglądami MachiaveIlego, Hobbesa i Foucaulta, kon

7

cepcja persony Junga przystąje momentami do poglądów Pascala i koncepcji autonomii po

8

znawczej Węgrzeckiego (por. Tylikowska, niepublikowana praca magisterska, 1999).

9

¹⁶ W koncepcjach psychologicznych często podkreśla się znaczenie samopoznania przy

10

równoczesnym ignorowaniu roli, jaką dla funkcjonalnej maski ma rozpoznanie rzeczywisto

11

ści obiektywnej Przeciwnie czyni np. Goffman, rozpatrujący problematykę maski w_y)ąc2nie ze wzglęrna społeczny aspekt funkcjonowania osób, ograniczający się do drobi_a*_goWej analizy uwarunkowań zewnętrznych.