obraz0

łudnie aż po Peloponez i do Azji Mniejszej rozpuściły się w morzu chrześcijańskim. Natomiast ich północni i wschodni pobratymcy o osiadłym i pokojowym trybie życia mieli wszelkie szanse późniejszego zetknięcia się z wiarą imperium rzymskiego i łatwiejszego ukrycia się przed jej agresywnością na własnych oddalonych terytoriach. Zgodnie z takim stanem rzeczy potoczył się też dziejowy proces przechodzenia ludów słowiańskich z własnej plemiennej czy nawet wielople-miennej wiary na uniwersalne chrześcijaństwo: zwyciężyło ono po kilku stuleciach zmagań, ale za cenę wessania wielu elementów dawnej obyczajowości i sposobu myślenia, co uczyniło je — wbrew doktrynalnym założeniom — zjawiskiem w niemałej mierze narodowym.

VIII. Ustąpienie buddyzmu z macierzystych Indii

Proces wymierania religii starobabiloń-skiej, staroegipskiej czy manichejskiej nie wzbudził jak dotąd specjalnego zainteresowania badaczy. Natomiast zanikanie wiary w Buddę w jego kraju rodzinnym — Indiach — doczekało się wielu opracowań. W każdym podręczniku kultury indyjskiej dotyka się tej sprawy. Próbuje się odpowiedzieć na pytania, kiedy, w jaki sposób i dlaczego buddyzm zanikł na subkontynencie indyjskim.

Od tego zagadnienia nie stronią też sami uczeni hinduscy. Dają możliwie wszechstronne objaśnienie faktu, szukając przyczyn zarówno natury ideologicznej, jak i ekonomicz-no-politycznej. Zanik religii buddyjskiej, kwitnącej dawniej w swej ojczyźnie i rozsławiającej imię Indii w całej Azji, domaga się bowiem usprawiedliwienia w oczach obywateli tego kraju. Środkowa Ścieżka była i pozostanie tworem czysto indyjskiej kultury niezależnie od liczby jej wyznawców w samych Indiach. W 1956 r. w^T czasie uroczystości jubileuszowych na cześć 2f)00-lecia śmierci Buddy (datowanie eejlońskie) pre-

301