słowia006

rodami do Azji Mniejszej. Lojalność Ncvulosa w stosunku do Bizancjum była krótkotrwała, bo już w 690 r. przeprowadził on swoich ludzi na stroną arabską (Teofanes, Chrono-graphia, I). Późniejsze źródła arabskie przypisująich przywódcom typowo muzułmańskie imiona Salman i Zijad (Al-Baladuri I). Wszystko to potwierdza hipotezą o znacznej łatwości adaptacyjnej Słowian do zmiennych warunków zarówno przyrodniczych, jak i politycznych czy kulturowych.

Pierwsze samodzielne próby stworzenia stabilnych słowiańskich organizacji państwowych były możliwe dopiero po ostatecznym rozbiciu Awarów przez armie Karola Wielkiego i bułgarskiego chana Kruma w 803 r. Fakt, że w ciągu następnych lat sama nazwa „Awarowie” pojawia sią w źródłach pisanych jedynie sporadycznie (najpóźniej — jeszcze w X w. - używają tego określenia kronikarze arabscy) wymownie świadczy o tym, iż w ostatnim okresie istnienia cha-ganatu stanowili oni zapewne już tylko wąską elitą za-rządzającą wspólnotą, ze Słowianami. Co więcej, znaleziska archeologiczne ze strefy kultury awarsko-słowiańskiej można uznać za dowód postępującej slawizacji Awarów. Podobnie jak w przypadku Bułgarów był to skutek stopniowego przechodzenia koczowników do gospodarki rolniczej. Siłą rzeczy zmniejszało to ich mobilność, niwelowało różnice kulturowe, i osłabiało zdolność do mobilizacji militarnej, obniżając stopień dominacji politycznej.

Pierwsze słowiańskie organizacje terytorialne powstały właśnie w strefie największego rozwoju kultury awarsko-słowiańskiej. Już w 822 r. źródła frankijskie wzmiankują o „książętach” morawskich. Ze współzawodnictwa do zwierzchności nad całym regionem zwycięsko wyszedł

Mojmir I (zm. 846), który najpierw podporządkował sobie dorzecze Dyji i Morawy, a w 833 r. wypędził z Nitry Priwinę, tworząc sprawnie zorganizowane państwo wielkomoraw-skie. Logiczny wydaje się wniosek, że Mojmir wywodził się z lokalnej elity awarsko-słowiańskiej szukającej swojej szansy w geopolitycznej pustce pomiędzy imperium Franków a chanatem bułgarskim. Nie popełnił już błędu Samona, który zapewne oparł się jedynie na integrującej sile organizacji I militarnej, i wzmacniał swoją władzę ideologicznie, dopusz- I czając penetrację chrześcijaństwa. Korzystając z przykładu | potężnych sąsiadów stworzył podwaliny stabilnego państwa | dynastycznego, ostatecznie pokonanego przez Madziarów | w 907 roku.    i

Również w innych częściach Słowiańszczyzny nastę- I powały zmiany wprowadzane, po wyzwoleniu spod dominacji j awarskiej, przez pełnych energii lokalnych liderów. Wyraźnie | niepokoiło to Franków, którzy próbowali powstrzymać ten- i dencje centralizacyjne pojawiające się u ich bliskich sąsia- | dów. W 805 r. Karol Wielki najechał Czechy, zabił jakiegoś , „księcia” imieniem Lech i nie dopuścił w ten sposób do skon- ^! solidowania się jego władzy. To samo uczynił w 806 r. jego | syn Karol z „królem” Serbów połabskich Miliduchcm. Po- j dobnie było w 844 r., gdy Ludwik Niemiecki wyprawił się na niedawnych sprzymierzeńców frankijskich, Obodrytów, I zabijając ich „króla” Gostomysła.    j

Przywódcy słowiańscy szukali różnych sposobów, by umocnić swojąwładzę. W Chorwacji dalmatyńskiej „książę” ¹ Borna (810-821) przyjął chrzest od Rzymu, by zrównoważyć I dominacj ę ff ankijską (Konstantyn Profirogeneta, De adm i- j nistrando imperio, 30). Wypędzony z Nitry Priwina udał ¹