Obraz

r «, •. « trzecia

IRSOLOGIA

loblemy prozodyjnej segmentacji tekstu

) k kol wiek zjawiskiem wiersza zajmowano się od dawien dawna, to jednak I uri o w ostatnich czasach udało się je uchwycić w jego istocie i specyfice, redukuj;|<

< o.z do wymiaru zjawiska prozodyjnego, samą zaś prozodię ujmując systemowo Aby zrozumieć, jak ważną rolę odgrywa system prozodyjny w języku I' ży wiedzieć, że warunkiem porozumienia językowego jest pod z i a ł, s e g m e ii t j .1, (I e 1 i mi t a cj a strumienia mowy, bez czego tekst nie byłby uporządkowań.i ¹ we i k |.| znaków i jako taki nie byłby zrozumiały. W mowie niesegmentowanej ni< n( libyśiny uchwycić granic między poszczególnymi jednostkami semantycznymi wiedzielibyśmy nie tylko tego, gdzie kończy się zdanie, ale nie byłoby możliwe we! wskazanie granic pomiędzy wyrazami, a co za tym idzie, nie umielibyśmy I i/.o ani znaczenia poszczególnych znaków językowych, ani tych relacji syntag • Iyeznyeh (składniowych), jakie decydują o znaczeniu. Wymiar i doniosłoś*

¹ 'bbiiiu segmentacji tekstu pokażę na zabawnym przykładzie tekstowym, który "łaję w zapisie fonetycznym:

¹ i ów przeczytany bez intonacji, akcentów i pauz może wydać się bełkotliwy, ioiniasl wyposażony w owe elementy prozodyjne, czyli segmentowany, moż< ybiae laką postać:

d posiać diametralnie odmienną:

, i

ery księga / potomstwo żony / muz / Nietzschego

Kuźnice znaczeniowe, jakie zachodzą w tych dwu sekwencjach znaków, za

bię< zauiy odmiennemu wyposażeniu prozodyjnemu tekslu w pierwszym i drugim pudlu, w pieiwszej i drugiej realizacji głosowej. Keali/ucja pierwsza ma osiem

, i i/.ów, pięć zestrojów akcentowych, jedną potencjalną pauzę (po wyrazie tom) oraz i ,i mlonemy: anty kadencję do wyrazu tom i kadencję obejmującą resztę i ini.i Realizacja druga ma sześć wyrazów, sześć zestrojów akcentowych, trzy i hi jiilnc pauzy dzielące całość zdania na cztery człony: trzy antykadcncjc i jedną |csl oczywiste, że różnice znaczeniowe występujące w tych sekwencjach znaków ■ li v łączyć z jakością porządków prozodyjnych: nie ma wątpliwości co do tego, że

ii    m prozodyjny służy przede wszystkim semantyce i jest tym czynnikiem, który i. \ \ dzieli znaki językowe, wyznaczając w ten sposób systemowe relacje pomiędzy

mii co jest warunkiem budowania znaczeń tekstowych.

/definiujmy system prozodyjny:

System prozodyjny jest to zespół czynników brzmieniowych mowy, two-"iiy przez intonację, akcent i pauzę, służących do akustycznej delimi-« u |i lekstu. Funkcje tego systemu spełniają się w obrębie zdania (wypowiedze-"iit, a w zależności od tego, który z elementów systemu stanowi dominantę . iMiicntacyjną, rozróżniamy trzy formacje prozodyjne tekstu: prozę, skando-

iii    i e i wiersz.

i ‘ 11 i/a

Najważniejszym z punktu widzenia semantyki i najmocniejszym akustycznie , zyunikiem prozodyjnym jest i n t o n a c j a,^ która nadaje naszej mowie specyficzną melodię. T ó dzięki intonacji wiemy, czy kierowane do nas zdanie jest skończone, czy iii.i charakter p y t aj n y, rozkazujący czy o z n a j m u j ą c y, czy wypowiadane _r i serio, czy ironicznie. Możliwość dokonania takiego wyróżnienia zasadza się na h,iii, że porządek intonacyjny dysponuje dwoma intonemami: anty kadencją i |, ,i d (' n cj ą. Zdanie oznajmujące rozpoczyna się anty kadencją, a kończy kadencją:

System prozodyjny! to zespół czynników brzmieniowych

/danie pytajne posiada wyłącznie antykadencję:

czy zdefiniować system prozodyjny?

/danie rozkazujące ma wyłącznie kadencję:

pros/y /definiować systom prozodyjny