Obraz (2004)

396

Selektywne utleniania mannitolu z rozerwaniem wiązania między Cj i C< można wykonać nadjodancm, ale wymaga to zabezpieczenia grup OH przy pozostałych atomach węgla. Jeden ze sposobów zabezpieczania polega na reakcji z acetonem, prowadzącej do powstania acetalu z zablokowanymi grupami OH przy Ci, C], Cj i C«. Utlenienie zabezpieczonego mannitolu daje acetal aldehydu D-glicerynowego. z którego po utlenieniu grupy aldehydowej i hydrolizie acetalu powstaje kwas D-glicerynowy. Acetal aldehydu D-gticerynowego może być wykorzystany także do syntez innych optycznie czynnych związków.

396

CH,OH

BO-C-H

HO-C-H

H-C-OH

H-C-OH

I

ch₂oh

D-mannitol

(ch₃),c:

-O-tfH,

''O-C-H

HO-C-H

H-C-OH

HIO,

-

C(CH₃)j

CHj-O acetalowi pochodna mannitolu

CHO

I

2 H-C - O

1.    utlenienie

2.    hydroliza

COOH

I

H-C-OH

Ijl

CHjOH

kwas D-glicerynowy

acetakma pochodna aldehydu D-gliccrynowego

20.7. Disacharydy

Disachatydami nazywamy związki zbudowane z dwóch reszt monosachary-dowych, połączonych wiązaniem glikozydowym. Wiązanie to może się utworzyć w wyniku reakcji póbcetalowej grupy OH jednego monosacharydu z dowolną grupą OH w drugim monosachaiydzie. Wynika stąd duża strukturalna rozmaitość disacharydów, powiększona jeszcze przez to, że wiązanie glikozy-dowe może mieć konfigurację a lub p. Budowę i tworzenie nazw ilustrują przykłady najważniejszych disacharydów:

maltoza (anomer (J) 4-0-(a-D-glukopiranozylo)--p-D-glukopiranoza

laktoza (anomer p) 4-0-(P-D-gttlaktopiraiiojyloV -P-D-glukopiranoza

cclobioza (anomer a) 4-0-(p-D-glukopiranozylo)--a-D-glukopiranoza

2-0-(a-D-glukopiranozyloj-

-P-D-fruktofuranoza

Zarówno maltoza jak celobioza są zbudowane z dwóch cząsteczek glukozy, połączonych wiązaniem glikozydowym, utworzonym między atomami C-l i C-4. Zasadnicza różnica między tymi cukrami polega na tym. Ze w maltozie jest witanie a-glikozydowe a w celobiozie p-glikozydowe. Wiązanie p-gliko-zydowe występuje również w laktozie. Jest to disacharyd zbudowany z galak-tozy i glukozy. Sacharoza jest disacharydem zbudowanym z glukozy i fruktzy. Sacharoza zawiera wiązanie glikozydowe między anomerycznymi atomami obydwu monosacharydów, glukozy i fruktozy. Wiązanie to ma konfigurację a względem glukozy i p względem fruktozy.

Gdy w disacharydzie znajduje się wolna póhcetałowa grupa OH, jak w maltozie, celobiozie i laktozie, to taki disacharyd pod wieloma względami zachowuje się jak cukier prosty, ulega bowiem wszystkim reakcjom, do których