Obraz (626)

3. Budowa zdania

nia do postaci: wtedy pada deszcz. Stąd wypowiedzenie składowe podrzędne zostanie opisane jako uzupełniające okolicznikowe czasu. Natomiast rozpoznaniu typu okolicznikowego warunku w wypowiedzeniu składowym podrzędnym z tekstu:

Jeżeli idę do fryzjera, pada deszcz. służy forma spójnika jeżeli.

3.4.2.1. Wypowiedzenia składowe podrzędne uzupełniające

Warto pamiętać, że pytania o wartości kategorii przypadka form rzeczownikowych wymaganych przez czasownik mają pomocniczy charakter formalny, nie zaś semantyczny. Dlatego — zamiast wybierać zaimek w zależności od znaczenia osobowego lub przedmiotowego — operujemy łącznie formami leksemów KTO i CO.

Określenia typów wypowiedzeń składowych podrzędnych uzupełniających nawiązują do nazw części zdania pojedynczego. Wyróżnia się więc

wypowiedzenia podrzędne:

—    podmiotowe;

—    orzecznikowe;

—    dopełnieniowe;

—    przydawkowe;

—    okolicznikowe:

—    czasu — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: KIEDY, GDY, ZANIM, DOPÓKI;

—    miejsca — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: GDZIE, DOKĄD;

—    sposobu — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: JAK, JAKBY;

—    stopnia i miary — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: IM..., TYM;

—    celu — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: BY, ABY, ŻEBY;

—    przyczyny — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: BO, PONIEWAŻ, GDYŻ, BOWIEM, ALBOWIEM, DLATEGO, ŻE;

—    warunku — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: JEŻELI, JEŚLI, GDYBY;

—    przyzwolenia — charakterystyczne wskaźniki zespolenia: CHOĆ, CHOCIAŻ, MIMO ŻE;

—    skutku — brak charakterystycznych wskaźników zespolenia; wypowiedzenia tego typu można często interpretować także jako okolicznikowe stopnia i miary.

474