P1010080 (6)

32

Zawartość subst. organicznej w glebie

Ryc. 7. Wymagania jodły, świerka i buka w stosunku do wilgotności gleby i zawartości niej { substancji organicznej na obszarze północno-zachodnich Karpat (według K. Zarzyckiego, cyt. za: Jaworski, Zarzycki 1983)

Zaopatrzenie w potas jest przeważnie na wszystkich glebach całkowicie wystarczające. Na utworach kwarcytowych, kwarcytowo-porfirowiffl i kredowych i należy liczyć się z niedoborem potasu. W drzewostanach świerkowych Występuje częściej niedobór azotu.

Świerk może rosnąć na glebach o bardzo szerokiej skali zmienności pH,

3,4-6,7. Najlepszy wzrost osiąga przy pH 5,3-6,0. Na niezbyt zasobnych glebach, np. boru świeżego, świerk utrzymuje się w dolnym piętrze. Nie odpowiadają mu także gleby podmokłe, charakteryzujące się słabą przewiewnóścią (Obmiński 1977).

Siedliskowe typy lasu

Dla świerka, podobnie jak i jodły, spełniony musi być szereg warunków klimatycznych i mikroklimatycznych, z których decydującym czynnikiem jest wilgotność powietrza, o czym już wspomniano. Ten wysokoprodukcyjny gatunek jest bardzo ważnym komponentem wielu siedliskowych typów lasu na niżu_r^P żynach oraz w górach. W tym pierwszym przypadku świerk może być gatunkiem głównym na siedliskach: boru wilgotnego (Krainy: I, II, III i V), boru mie-

izanego wilgotnego (I, II, III, V i VI), boru mieszanego bagiennego (1, II, V 1VI), rzadziej natomiast rolę tę pełni na siedliskach: boru mieszanego świeżego (II i V), lasu mieszanego wilgotnego (I, II i V), lasu mieszanego świeżego (II i V) I lasu świeżego (II) (Zasady hodowli lasu 1988).

H Na wymienionych siedliskach borów i borów mieszanych świerk może two-,fzyć drzewostany, w których panuje lub współpanuje przede wszystkim ze sosną lub wyjątkowo ze sosną i dębem bezszypułkowym (bór mieszany świeży — Huszcza Białowieska). Na siedlisku lasu świeżego mogą to być drzewostany z Sosną, dębem szypułkowym i grabem oraz domieszką klonu, lipy i innych gatunków. Przeprowadzone ostatnio badania Żybury(1990) wykazały, że świerk inoże być gatunkiem panującym praktycznie na wszystkich siedliskach z .żyjątkiem boru suchego i olsów.

■ W reglu górnym Karpat i Sudetów, na siedliskach boru wysokogórskiego Kgórskiego świerk tworzy jednogatunkowe drzewostany pochodzenia naturalnego, z domieszką modrzewia, jawora, a w Tatrach limby. W reglu dolnym na Siedlisku boru mieszanego górskiego (spotykanego też w Krainie Śląskiej) świerk tworzy często jednogatunkowe drzewostany, lub też z udziałem sosny Rfomieszką jodły, buka, jawora oraz innych gatunków. Na siedliskach lasu górskiego i mieszanego górskiego świerk może pełnić rolę gatunku głównego z Hakiem lub z jodłą. Świerk stanowi często cenną domieszkę produkcyjną na Siedliskach borów sosnowych, a także lasów i lasów mieszanych (Trampler i in. ■990).

■    Zagrożenia abiotyczne

m Spośród czynników abiotycznych niebezpieczeństwo dla świerka mogą sta-nowić: wiatr, śnieg, upały, susze i przymrozki.

■    Wiatr. Największe szkody w formie wiatrowałów powstają w świerczy-tch, gdy świerk ukorzenia się w wierzchniej warstwie gleby, głównie zaś w >ziomie surowej próchnicy, wytwarzając talerzowy, płytki system korzeniowy, la to miejsce głównie na ciężkich i średnich glinach, a także iłach, gdzie umocnienie systemu korzeniowego opiera się na powstawaniu niezbyt głęboko

I glebę wrastających, pionowych odgałęzień — „pogłębiaczy”, odchodzących [ekiedy od poziomych grubych korzeni. Zagrożone są głównie jednogatunkowe jierczyny, szczególnie gdy zostaną przerzedzone, a siła wiatru przekroczy 7-8° jskali Beauforta. Należy jednak pamiętać, iż świerk może ukorzeniać się także trdzo głęboko (np. na piaskach gliniastych i glebach szkieletowych (Obmiński |77, Jaworski 1988).

Śnieg. Podatność na szkody zależy, według niektórych autorów (Sylven >09, Chodzicki 1966) od typu ugałęzienia. Na ogół podatniejsze na okiść i idź są świerki grzebieniaste, które dominują w niższych położeniach, a zwła-scza w dolinach. Do bardziej odpornych należą świerki płasko ugałęzione, prze-źające w wyższych położeniach górskich.