CCF20091008092

Ryc. 68. Zależność między zawartości!) substancji organicznej (/om) określoną metodą Tiurina a stratami prażenia określonymi w temperaturze 650°C dla gytii Pojezierzu Olsztyńskiego (wg M, Długa-szka, 1988): 1 — próbki o zawartości CaC03 ponad 40%. 2 — pozostałe próbki

Tab. 43. Straty prażenia oraz zawartość części organicznych oznaczonych metodą Tiurina "(/om) dla mad z doliny Wisły i jej dopływów

Miejscowość	Straty prażenia, %	Zawartość części organicznych łom, %
Leżajsk	3,6-11,2	0,4-2,2
Piotrowice, Basonia	1,2-12,7	0,0-2,9
Fordon, Nowe	4,6-9,1	0.7-2.0
Brok, Gródek	2,9-9,2	0,2-2,2
Uniejów	3,4-13,3	0,2-0,8

7. Podział substancji próchnicznych na frakcje*

7.1. Uwagi wstępne

Wobec stwierdzonej dużej zmienności właściwości poszczególnych frakcji próchnicy (tab. 42) celowe jest określanie zawartości tych frakcji w poszczególnych glebach i gruntach.

Szczegółowe badania nad frakcjami substancji próchnicznych (próchnicy) prowadzone były początkowo na potrzeby gleboznawstwa. .Szersze ich zastoso-

' Napisał Adam Stępień.

wanie w gruntoznawstwie potrzebne jest szczególnie dla gruntów organicznych jako typu gruntów o bardzo dużej zmienności właściwości zależnych od zmiany ilości i jakości substancji organicznej. Rozfrakcjonowanie próchnicy z równoczesnym ustaleniem ilości kwasów huminowych i fulwowych pozwala na prognozowanie zmian parametrów fizycznych i fizykochemicznych gruntów, wynikających z różnego współdziałania tych frakcji z wodą (np. hydrofilności, zdolności sorpcyjnych).

W badaniach laboratoryjnych wykorzystuje się wiele metod podziału na frakcje substancji próchnicznych opartych na zróżnicowaniu ich rozpuszczalności w stosunku do różnych rozpuszczalników (zarówno nieorganicznych, jak i organicznych). Bardzo dokładne metody opracowane na potrzeby gleboznawstwa (M. Ko-nonowa, 1968) zakładają konieczność usunięcia węglanów z badanych gleb przy użyciu rozcieńczonych kwasów mineralnych (np. HC1). Do wydzielenia substancji próchnicznych używa się w tych metodach mieszaniny alkoholu i benzenu (np. metoda Tiurina). Metody te są jednak bardzo długotrwałe i czasochłonne.

Poniżej podana zostanie stosunkowo dokładna i szybka metoda rozfrakcjo-nowania substancji próchnicznych wg M. Kononowej i N. Bielczikowej (M. Ko-nonowa, 1968). Polega ona na ekstrakcji substancji próchnicznych z gleby przy użyciu mieszaniny pirofosforanu sodu (Na4P₂0₇ • 10H₂O) oraz wodorotlenku sodu (NaOH). Stosunkowo pełne ich wydzielenie następuje w dosyć krótkim czasie (10-12 godzin).

Ryc. 69. Zależność wskaźnika plastyczności od granicy płynności dla gruntów organicznych na tle rozszerzonego wykresu Casagrande’a; liczby oznaczają zawartość substancji organicznej w %

Metodę tę zalicza się do analiz pośrednich, gdyż oznaczanie stosunku ilościowego poszczególnych frakcji odbywa się poprzez ustalenie zawartości jednego z jej składników, a mianowicie węgla organicznego (C_org), w każdej z wydzielonych frakcji.

197