4640480710

98 T. LECH

istnieje ścisła zależność między metylortęcią nagromadzoną w organizmie człowieka a nasileniem objawów toksycznych [1]. Należy zaznaczyć, że po przyjęciu pojedynczej dawki toksycznej objawy zatrucia mogą wystąpić nawet po kilku tygodniach. Wśród objawów zatrucia związkami metylortęciowymi rozróżnia się dwa rodzaje zatruć, w zależności od tego, czy zatrucie nastąpiło w łonie matki (prenatalne), czy też po urodzeniu. W zatruciu prenatalnym występują przede wszystkim daleko posunięte zmiany mózgowe o charakterze symetrycznego zaniku (także móżdżku). Stwierdza się wyraźnie zmniejszenie ilości neuronów w części korowej. Tym zmianom anatomicznym odpowiadają zaburzenia motoryki o cechach niezborności (ataksja) oraz poważne schorzenia umysłowe [10, 13]. Pierwsze objawy zatrucia po urodzeniu (choroba „Mi-namata”), charakteryzujące się parestezją (objawy podrażnienia czuciowego: drętwienie warg, języka, mrowienie kończyn), występują u człowieka wówczas, gdy stężenie rtęci wynosi 0,2 pg/g krwi. Odpowiada temu stężenie rtęci w mózgu 1 pg/g. Pogłębiającemu się objawowi zatrucia (ataksji), odpowiada stężenie rtęci w mózgu 2,1-3,4 pg/g tkanki. Zwiększającym się stężeniom metylortęci w organizmie towarzyszą dalsze objawy uszkodzenia OUN [1], Pojawiają się zaburzenia zmysłów — wzroku (zawężenie pola widzenia) i słuchu, a także mogą wystąpić drgawki kloniczne. Anatomicznie stwierdza się zmiany patologiczne w mózgu, m.in. w postaci degeneracji neuronów i atrofii (zaniku) kory mózgowej [4], Wraz ze wzrostem stężenia metylortęci w organizmie dorosłego człowieka narastają objawy zatrucia: parestezja, ataksja, zaburzenia mowy, zaburzenia słuchu (głuchota), a powyżej 170 mg metylortęci następuje śmierć. W wypadku śmiertelnych zatruć u ludzi stężenie rtęci w mózgu przekracza 5 pg/g.

Zatrucie rtęcią można ocenić na podstawie jej zawartości w narządach lub tkankach (włosy, nerki, wątroba, mózg) oraz płynach i wydzielinach ustrojowych (mocz, kał, krew, ślina, mleko). Stężenie rtęci w moczu, krwi i włosach służy do oceny wielkości ekspozycji zawodowej (pary rtęci). W tab. 3 przedstawiono zawartość rtęci w organizmie człowieka.

Tabela 3. Zawartość rtęci w narządach, tkankach i płynach ustrojowych [pg/g s.m.], wg [10]

Materiał	Zakres	Średnia zawartość
Nerki		0,19
Wątroba
Płuca
Paznokcie	2,4 7,3	4,9
Włosy	0,01 5,2	1,6
Zęby	2,3 2,8	2,5
Krew	0,002 0,009
Mleko	0,001 0,016
Mocz	0,001 0,133
Przysadka mózgowa		0,05