obraz6

U Memk-Kaienów i Kenta-Bognów Tapern „ma dwóch mini-? strów, którzy mu donoszą, jeżeli ktoś na ziemi dopuszcza się grzechu”, a u Negrytów z Lenggongu (Perak), jeśli ludzie robią coś złego, zawiadamia o tym boga łątka⁴¹. Wszystkowidząca wszechwiedza Ta Pedn jest, podobnie jak wszechwiedza Karei, związana z jego naturą uraniczno-meteorologiczną. Również i Ta-Pedn jest twórcą grzmotu (kaei) i zsyła piorun (Kensiu); grzmot (kaii) to odgłos przetaczanego na niebie wielkiego kamienia, a świetlisty sznur, uwiązany do tego kamienia, sam się zwija i rozwija i jest piorunem (Kenta-Bign). Tapern mieszka w jaskini w niebie, a kiedy łątka donosi mu o jakimś występku ludzkim, „rzuca on z góry ogromny kryształ kwarcu, który wbija się głęboko w ziemię, a z otworu tak powstałego tryska woda zatapiając winnych” (Semangowie z Lenggong)⁴². Ta Pedn, „Dziadek Pedn”, odpowiada więc dokładnie Karei: jest to właściwie Karei pod innym imieniem ⁴³.

U szczepu Batek Nogn — jednej z drobnych grup oderwanych od głównego pnia Negrytów i odosobnionych na południu, w otoczeniu ludów Jakudn, odpowiednikiem Karei jest Keto⁴⁴. Keto ma jako oczy słońce i księżyc, widzi więc w dzień i w nocy. To wszystkowidzenie Keto obejmuje, jak wszytko widzenie Karei (Ta Pedn), uczynki ludzkie. Słońce nosi nazwę med Keto, czyli „oko (med) nieba (dziennego, świetlistego”) ⁴⁵, Jednak Keto, jest nie tylko dniem, ale i nocą, zsyła nie tylko piękną pogodę, ale i deszcz. Analogicznie u niektórych szczepów negryckich w Pa-hang, Jawait, który „mieszka w niebie nad chmurami”, „w oku nieba”, jest także twórcą grzmotu⁴⁰.

Sam Karei obok aspektu meteorologicznego przedstawia także aspekt świetlisty i słoneczny. Jedną z pierwszych, jakie uzyskał Schebesta, informacji dotyczących Karei było, że jest „grzmotem, a także słońcem” i że mieszka w górze ⁴⁷. Karei przebywa w niebie wschodnim (Kensiu, Kenta), w świetlistej strefie pod słońcem albo też na tej samej osi, po której porusza się słońce (Jahai, Kenta, Kansiu), I jak Puluga podobny jest do płomienia (patrz wyżej, przyp. 31), tak też „blask Karei jest jak płomień” (Schebesta); kiedy Karei zbliży się do chat ludzi, wszyscy umierają, spaleni (Jahai)⁴⁸.

Sakajowie, którzy sąsiadują z Semangami, ale antropologicznie znacznie się od nich różnią (wzrost nieco wyższy, koloryt jaśniejszy, włosy falujące), mają również swoją Najwyższą, wszechwiedzącą Istotę: „wszystko, co się mówi o jego wszechwiedzy, to że ilekroć człowiek postąpi źle, on o tym wie” (Skeat-Blagden, II, s. 179). Semaiowie nazywają tego boga Enku, Bakaiua albo Ba-dango; u Ple-Temiarów nosi imię Enku albo Karei; Ple z Perak nie nazywają go inaczej jak Karei⁴⁹. Enku znaczy grzmot⁵⁰. Enku (Karei) stwarza grzmot i piorun. Grzmot jest jego głosem; gdy tylko zobaczy, że ktoś popełnia jakiś zły czyn, natychmiast wydaje gniewny ryk. Piorun to drgnienie jego powiek, albo też powróz, którym uderza najwyższe drzewa, aby je strzaskać i wyssać z nich sok. Enku bywa wyobrażany jako niedźwiedź (Semaiowie znad rzeki Seran); w tym przypadku piorun jest drganiem jego czerwonego jęzora, gdy rozwiera paszczę, aby wydać ryk (grzmot). Z drugiej znów strony, u Sakajów, Najwyższa Istota utożsamia się czasem ze słońcem⁵¹.

To niebiańskie bóstwo Negrytów z Półwyspu Malajskiego, które stwarza grzmot i piorun, wszystkowidzące, karzące ludzkie występki zjawiskami meteorologicznymi, bardzo przypomina Pu-lugę Negrytów andamańskich. Dodać jeszcze trzeba, że Karei (Ta Pedn), tak jak i Puluga, wyobrażany jest na obraz i podobieństwo hala, czyli czarownika⁵². Karei jest wielkim magiem (hala), który żył na ziemi, zanim wstąpił do nieba⁶³. U szczepu Menri i innych szczepów negryckich na Półwyspie Malajskim używany także jest termin puteu (putto Vaughana Stevensa) na określenie pewnej specjalnej kategorii czarowników ⁵⁴; Karei zaś jest nazywany, np. u szczepu Menri, właśnie imieniem Puteu⁵⁵, czyli „wielki mag”. W wierzeniach Menri pewni hala usiłowali (bezowocnie) zabić Karei (Schebesta, c\ s. 15); a u Ple (Sakaje) ich protoplasta, Ple, Peluig, który był bardzo wielkim hala, urządził zasadzkę na Karei i udało mu się go zabić (później jednak przywołał go na powrót do życia), innym zaś razem zmusił go do ucieczki aż do nieba (Schebesta, c’, s. 19). Podobnie'też i u Puluga (jak widzieliśmy wyżej) wpada w sidła czarowników, czyli „wizjonerów”.

Ponadto, jak u Andamanów cykada jest córką Pulugi, tak u Kensiu (Semang) jest ona córką Ta Pedn⁵⁶. Analogicznie też u Semaiów (Sakai) cykada jest córką Enku; kiedy śpiewa, wszyscy

291